Maymun

Maymun

Maymun, Primates takımının ağaç soreksi ve insan dışında kalan bütün üyelerine verilen ortak ad.

Maymun

Primates takımı iki alt takıma ayrılır: Bun­lardan Prosimii alt takımı, ağaç soreksi (ya da ağaç sivri faresi), maki, galago, cadıma­ki, loris ve ay-ay gibi daha ilkel grup­ları içerir. Gerçek maymun tanımının dı­şında tutulan bu hayvanlar ağaç soreksleri dışında genellikle ilkel maymun olarak ad­landırılır. Ağaç soreksleriyse maymun sa­yılmadığı gibi, bazı uzmanlar tarafından Primates dışında ayrı bir takım olarak ya da böcekçiller arasında sınıflandırılmakta­dır.

Maymun Türleri

Primates takımının ikinci alttakımı olan Anthropoidea, gerçek maymunları ve insanı içerir. Anthropoidea alt takımı beş familyaya ayrılır. Cebidae familyası, tamamı Neotropi­kal bölgede yaşayan durukuli, titi, uvakari, kapuçin, örümcek maymunu, yünlü may­mun gibi 37 tür içerir. Cebidae familyasının üyeleri Yenidünya maymunları olarak bili­nirse de bu ad yanıltıcıdır. Çünkü aynı alttakım içinde yer alan Callithricidae famil­yasının da bütün üyeleri Neotropikal bölge­de yaşar. Otuz üç tür içeren Callithricidae, marmoset ve tamarinlerden oluşur. Cerco­pithecidae familyası üyelerinin büyük ço­ğunluğu Etiyopyen ve Oryantal bölgelerde, çok azı da Palearktik bölgede yaşar.

Zarganaya benzeyen, Akdeniz ve Ege’de de bulunan ıskarmozbalığı da denilen uzun ince gövdeli balıkların ortak adı

 

MaymunBu familya, aralarında şebek (makak), babuin, mandril, langur, yaprak maymunu, gereza, mangabey gibi grupların bulunduğu 58 tür içerir. Cercopithecidae familyası Eskidünya maymunları adıyla da bilinir. Oysa Anthro­poidea alt takımından olan Pongidae (insan­sı maymunlar) familyasının bütün üyeleri de Eskidünya’da yaşar. Ancak birçok Batı dilinde maymun sözcüğü yalnızca Anthro­poidea alt takımının Pongidae ve Hominidae (insangiller) dışındaki üç familyası için kul­lanılır. Yedi gibon, bir siyamang, iki şem­panze türü ile orangutan ve gorilden olu­şan insansı maymunlar maymun kategori­sine sokulmadığı gibi, Prosimii alt takımı­nın ağaç soreksleri dışındaki üyeleri için de ilkel maymun yerine ilkel primat terimi yeğlenir.

Maymunlar çoğunlukla kol ve bacaklarını birlikte kullanarak hareket ederler. Babuin ve İnandril gibi kimi türler dışında kalan maymunlar ağaççıldır. Ağaçlar arasında daldan dala ustalıkla atlayarak ilerlerler. Birçok tür dik de durabilir ve böylece serbest kalan elleriyle çeşitli işler yapabilir.

Tropik Amerika’da yaşayan durukuli dı­şında gerçek maymunlar gündüzleri etkinlik gösterir. Türlerin çoğu sürüler halinde geze­rek bitkisel besinler, kuş yumurtası ve küçük hayvanlarla beslenir. Babuinler ve insansı maymunlar gibi sürü halinde yaşa­yan türlerde yaşlı bir erkeğin denetiminde sıkı bir toplumsal örgütlenme dikkat çeker.

Maymunların beyni görece büyüktür. Ge­lişmiş beyinleri, serbest kalan elleri ve gelişmiş görme duyuları maymunlara zengin bir davranış çeşitliliği sağlar. Birçok davra­nış özellikleriyle de şaşırtıcı biçimde insanı andırırlar.

Maymunlar

 

Prosimii alttakımına bağlı olan ilkel may­mun familyalarının üyeleri yapı ve davranış bakımından Anthropoidea üyelerinden da­ha az evrimleşmiştir. Lemuridae familyasını oluşturan makiler kuyruklarının uzunluğu­nun gövde ve başın toplam uzunluğundan daha fazla olmasıyla tanınırlar. Makilerde arka bacaklar da ön bacaklardan önemli ölçüde daha uzundur. Maki türlerinin bir bölümü gündüzleri, bir bölümüyse geceleri etkindir. Indriidae familyasını oluşturan indri, sifaka, avahi gibi ağaççıl türler kol ve bacaklarının çok uzun olmasıyla ayırt edilir­ler.

Bu familya üyeleri özel kol ve bacak yapıları sayesinde ağaç gövdelerine tırma­nabilir ve çok iyi sıçrayabilirler. Madagas­kar’da yaşayan ay-ay Daubentoniidae faınil­yasının tek üyesidir. Ay-ay sincabı andıran, ağaçlar üzerinde yalnız yaşayan bir gece hayvanıdır. Galago ve loris türlerini içeren Lorisidae, cadımakileri içeren Tarsiidae üyeleri ağaççıl ve gececidir.

Anıhropoidea alttakımı, takımın daha ge­lişmiş üyelerini içerir. Callitrichidae familya­sı küçük yapılı, gündüzcü, ağaççıl ve ço­ğunlukla böcekçil olan marmoset ve tama­rinleri kapsar. Bu maymunların başpar­makları öbür parmaklarla karşılıklı konuma gelmez. Cebidae üyeleri genel olarak Callit­richidae üyelerinden daha iridirler. Dış kulakları belirgindir. Başparmakları kısmen öbür parmaklarla karşılıklı konuma gelebi­lir. Callitrichidae ve Cebidae üyelerinin burun delikleri yanlara doğru açılır. Bu nedenle bu iki familya yassı burunlu may­munlar olarak gruplanır. Alttakımın öbür üç familyasının birbirine yakın olan burun delikleri aşağı doğ’ru açıldığından bu üç familyaya dar burunlu maymunlar denir.

Cercopithecidae familyası üyelerinin bir bö­lümü ağaçlarda, bir bölümüyse yerde yaşar. Dört ayak üzerinde yürürler. Başparmakla­rı tam olarak olmasa da cisimleri kavrama­larını sağlayacak kadar dönebilir. Bazıları oldukça uzun kuyruklu, bazıları kuyruksuz­dur. Pongidae familyası kolları bacakların­dan daha uzun olan kuyruksuz, iri türlerden oluşur. Başparmak tümüyle dönebilir. Maymunlar arasında vücutlarına göre en iri beyne ve en gelişmiş el yapısına bu familya üyeleri sahiptir.

1896’da ilk başarılı telsiz telgraf (radyotelgraf) sistemini bulan ve geliştiren İtalyan fizikçi ve mucit

 

Total
0
Shares
Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Previous Article
Mayıs Böceği

Mayıs Böceği

Next Article
François Maynard

François Maynard

Related Posts