Mehmet Emin Resulzade

Mehmet Emin Resulzade, Azerbaycanlı siyaset adamı ve yazar. Azerbaycan Halk Cumhuriyeti Milli Şürası başkanlığı (cumhurbaşkanı) (d. 1884, Bakü, Azerbaycan 6. 6 Mart 1955, Ankara).

Resulzade Azerbaycanlı dindar bir aileden geliyordu. 19 yaşındayken Tiflis’te yayımlanan Şark-i Rus gazetesinde ilk makalesi çıktı. Hüseyinzade Ali Bey’in (Turan) çıkardığı Hayat ve Füyuzat ile Ahmed Ağaoğlu’nun yayımladığı İrşad ve Terakki gazetelerine makaleler gönderdi. 1905-08 arasında Bakü’da haftalık Tekamül ve Yoldaş dergilerini yayımladı. 1905’te siyasete atıldı, çarlık yönetimine karşı gizli bir gençlik örgütü kurdu. Daha sonra Rusya’dan kaçmak zorunda kaldı. Önce İran’a, ardından İstanbul’a gitti (1911). Türk Ocağı’na katıldı, Türk Yurdu dergisinin yazı kadrosunda yer aldı. 1913’te çarlık yönetimi af çıkarınca Bakü’ya döndü. Yayımladığı Dirlik dergisinde sadeleştirilmiş, her Türkün anlayabileceği ve Türkleri birleştirecek bir Türkçe geliştirilmesini savundu.

1917’de Rusya’dan ayrılmak isteyen sosyalist, halkçı Müsavat Partisi’nin başkanı seçildi. Parti onun da katkısıyla kısa sürede Azerbaycan’ın en büyük partisi durumuna geldi. Resulzade Moskova’da toplanan (Mayıs 1917) Birinci Müslüman Kongresi’ne katıldı. Kongrede bir federasyon içinde bağımsız Türk devletleri kurulmasını savundu. Bütün Rusya Müslümanlarının bir “kültürel federasyon” kurmalarını önerdi. Savunduğu görüşler kongrece benimsendi.

28 Mayıs 1917’de toplanan Azerbaycan Halk Cumhuriyeti Milli Şürası’nca başkan seçildi. Kızıl Ordu Azerbaycan’ı işgal edince Resulzade gizli direniş örgütüne girdi. Sovyet gizli polis örgütü Çeka tarafından yakalandı, ama eski dostu Stalin’in müdahalesiyle Moskova’ya getirildi. Orada bir süre gözaltında tutuldu. 1922’de kaçarak istanbul’a gitti. Daha sonra Batı Avrupa’ya geçen Resulzade orada Rus göçmenlerin örgütlediği Komintern karşıtı Prometeus Örgütü’ne katıldı. 1934’te öteki Kafkasyalı önderlerle birlikte Brüksel’de Kafkas Konfederasyonu Paktı’nı imzaladı.

1941’de Almanya Rusya seferine girişince Alman Dışişleri Bakanlığı öteki Kafkasyalı önderler gibi Resulzade’yi de Almanya’ya davet etti. Almanlar Kafkaslar’ı Sovyet yönetimine karşı ayaklandırmak için bu önderleri kullanmayı düşünüyorlardı. Resulzade Almanya’da üç yıl İstiklal gazetesini, 1934’ten başlayarak, Kurtuluş dergisini çıkardı.

Resulzade Almanya teslim olunca Nisan 1945’te Almanya’daki Amerikan işgal bölgesine geçti. 1947’de Türkiye’ye giderek Ankara’da yeni Soğuk Savaş yıllarında ABD de Sovyetlere karşı Resulzade’den yararlanmak istedi. Amerika’nın Sesi Radyosu’nun SSCB’deki Türklere yönelik programlarında Resulzade 6 konuşma yaptı; Azerbaycan’ın Sovyetlerce işgalini anlattı (1951).

Yapıtları arasında Azerbaycan Cumhuriyeti Keyfiyet-i Teşekkülü ve Şimdiki Vaziyeti (1922), İstiklâl Mefküresi ve Gençlik (1925), Azerbaycan Misak-ı Millisi (1927), Milliyetçilik ve Bolşevizm (1928) ve Sekiz Yüzüncü Yıldönümü Münasebetiyle 1141/1941 Azerbaycan Şairi Nizami (1951) sayılabilir. Ayrıca, İstanbul’da Yeni Kafkasya, Azeri Türk (1928), Odlu Yurt 1929-31) ve Bildiriş (1931) dergilerini yayımlamıştır.