Anatoliy Vasilyeviç Lunaçarskiy, 1917 Sovyet Devrimi’ni izleyen iç savaş sırasında Maksim Gorki’yle birlikte sanat yapıtlarının korunması için büyük çaba göstermiş Rus yazar, devrimci ve siyaset adamı (d. 23 Kasım 1875, Poltava, Ukrayna, Rus Çarlığı -ö. 26 Aralık 1933, Menton, Fransa).
Devrimci etkinliklerinden dolayı 1898’de yurtdışına sürüldü. Rus Sosyal Demokrat İşçi Partisi’nin (RSDRP) Bolşevik kanadına katılarak Vperyod’un yayın kurulunda yer aldı. Propaganda çalışmalarının yanı sıra dış ülkelerdeki Rus öğrenciler ve siyasal mülteciler için dersler düzenledi. 1905 Devrimi sırasında tutuklanarak bir süre hapiste kaldı. 1909’da Gorki ve A. Bogdanov’la birlikte, Capri’de Rus işçiler arasından seçilmiş kişilere ders verecek bir “yüksekokul” açma projesine girişti. Ama Lenin’in karşı çıkması üzerine girişim sonuçsuz kaldı. Sosyalist düzende dinin yeri konusuyla yakından ilgilenen Lunaçarski, aynı yıl Kolektif Bir Felsefe Taslağı adlı kitabını yayımladı. Mart 1917’de Rusya’da Lenin ve Troçki’ye katılarak eğitim halk komiseri oldu; birçok tarihsel yapının ve sanat ürününün yıkıma uğramaktan kurtulmasını sağladı. Tiyatroyla da ilgilenerek birçok yenilikçi sahne denemelerine destek verdi. 1933’te İspanya’ya büyükelçi olarak atandı. Görüşlerinin yer aldığı başlıca yapıt Pisma o proletarskoi literatura’dır (1914; Sanat ve Edebiyat Üzerine, 1982), Türkçede Silüetler (1989) adlı bir deneme kitabıyla Özgürlüğüne Kavuşturulan Don Kişot (1989) adlı bir de oyunu vardır.
Meksika Devrimi’nin lideri
