Şerif Mardin, Osmanlı siyasal ve toplumsal yapısı ile düşünce tarihine ilişkin araştırmalarıyla tanınmış, siyaset bilimci ve sosyolog (d. 13 Şubat 1927, İstanbul, 6 Eylül 2017 İstanbul).
Galatasaray Lisesi’nde başladığı ortaöğrenimini ABD’de tamamladı (1944). Stanford Üniversitesi Siyasal Bilimler Bölümü’nü bitirdi. 1950’de Johns Hopkins Üniversitesi’ne bağlı İleri Uluslararası İncelemeler Okulu’ndan lisansüstü derecesi aldı. 1954’te Siyasal Bilgiler Fakültesi’ne (SBF) asistan olarak girdi. 1956’da yedi arkadaşıyla birlikte fakültedeki görevinden istifa ederek bir grup eski Demokrat Parti (DP) milletvekilinin kurduğu Hürriyet Partisi’ne (Hf) katıldı, partide genel sekreter danışmanlığını üstlendi. Bir yandan da Forum dergisinin çalışmalarına katıldı. 1957 genel seçimlerinde HP’nin Eskişehir’den milletvekili adayı oldu, ama seçilemedi.
1958’de Stanford Üniversitesi’nde Yeni Osmanlıların düşünsel yapıtları konulu teziyle doktora derecesi alan Mardin, Princeton ve Harvard üniversitelerinde araştırma asistanlığı yaptı. 1961’de Türkiye’ye dönerek SBF’de anayasa hukuku asistanı oldu.
1964’te doçentliğe, 1969’da profesörlüğe yükseldi. 1973’te Boğaziçi Üniversitesi’ne geçti ve siyaset bilimi ve sosyoloji dersleri verdi. 1975-80 arasında International Journal of Middle East Studies’in yayın kurulunda görev alan Şerif Mardin, ABD’de Columbia ve California, İngiltere’de Oxord üniversitelerinde de konuk öğretim üyesi olarak çalışmalarda bulundu. 1989′ da emekli olan Mardin, ABD’de, Washington’daki American Üniversity’de çalışmalarını sürdürdü.
Mardin’e göre Osmanlı toplum yapısında en temel bölümlenme merkez ve çevre eksenindedir; bu bölümlenme Tanzimat’tan sonraki değişim sürecinde de varlığını korumuştur. Bu nedenle Osmanlılarda sivil toplum karşıtı bir “patrimonyal bürokratik devlet yapısı” doğınuştur. Mardin ilk kitabı The Genesis of Young Ottoman Thought’ta
(1962; Yeni Osmanlı Düşüncesinin Doğuşu) düşünsel ürünlerin siyasal yapının biçimlenmesindeki rolünü araştırır. Jön Türklerin Siyasi Fikirleri (1964, 1992) adlı yapıtında, Jön Türkleri harekete geçiren etkenin, düşledikleri ideal toplumla II. Abdülhamid döneminin toplumsal değerleri arasındaki çatışma olduğunu savunur. Din ve ideolojideyse (1969, 1992) belirli görüş açılarının, bu arada modern ideoloji ve din sosyolojisi çözümleme yöntemlerinin bir toplumu anlatmaktaki işlevselliğini araştırır; bu çerçevede Türkiye’de halkın dinsel inançlarının siyasal eylemi etkilemesine ilişkin kavramsal bir model oluşturur.
İdeoloji (1976, 1992) adlı yapıtında da inançların toplumsal yapıdaki yerini, Marx’ın toplum kuramı, bilgi sosyolojisinin katkıları, modern analitik felsefe, sosyal antropoloji ve fenomenoloji yönelimlerini bir bütün içinde değerlendirmeyi amaçlar. Bediüzzaman Sait Nursi Olayı, Modern Türkiye’de Din ve Toplumsal Değişim (1992, 1993) adlı bir yapıtı daha bulunan Şerif Mardin’in bazı makaleleri 1991’de Türkiye’de Din ve Siyaset ve Türk Modernleşmesi başlıklarıyla yayımlandı.
