Grigoriy Zinovyev

Grigori Yevseyeviç Zinovyev , 1917 Sovyet Devrimi’ni gerçekleştiren Bolşevik Partisi’nin önderlerinden. Asıl adı OVSEL GERŞON ARONOV RADOMISISKİ (d. 23 Eylül 1883, Yelizavetgrad (bugün Kirovograd), Ukrayna, Rus Çarlığı – 6. 25 Ağustos 1936, Moskova, SSCB)

Dar gelirli bir Yahudi ailesinin oğluydu. Hiç okula gitmediği halde 1902-05 arasında yurtdışında bulunduğu dönemlerde Bern Üniversitesi’nde hukuk derslerini izledi. 1901’de Rus Sosyal Demokrat İşçi Partisi’ne (RSDRP) girdi, Lenin’in parti içinde oluşturduğu İskra grubuna katıldı. 1903’te partideki bölünmeyle birlikte Bolşevikler arasında yer aldı. 1905 Devrimi sırasında Petersburg (sonradan Petrograd) işçileri arasında ajitasyon yürüttü. 1907’deki Londra Kongresi’nde RSDRP Merkez Komitesi’ne girdi. 1908’de tutuklandı, ama sağlığı bozuk olduğu için hemen serbest bırakıldı.

1909-17 döneminde Fransa, Avusturya ve İsviçre’de yaşadı, Lenin’in başlıca çalışma arkadaşlarından biri oldu. Lenin’in önderliğine karşı çıkan militan Bolşeviklere ve Menşevikler ile Lev Troçki’ye karşı yürütülen mücadelede yer aldı. Rusya’daki Bolşevik örgütlerinin yönetiminde ve Duma’daki (Devlet Meclisi) Bolşevik milletvekillerinin çalışmalarında etkin rol oynadı. I. Dünya Savaşı sırasında Avrupalı sosyalistler arasında “enternasyonalistlerin” örgütlenmesi için çaba harcadı.

1917’de Şubat Devrimi’yle çarlığın yıkılmasından sonra nisanda Lenin’le birlikte Rusya’ya döndü. Ama ekimde Lenin Bolşeviklerin iktidarı almasında ısrar edince yakın arkadaşı Lev B. Kamenev’le birlikte ona karşı çıktı. Hatta tasarlanan ayaklanma konusunda basına bilgi sızdırdı. Ekim Devrimi’nin ardından, öbür sosyalist partilerin de hükümette yer almasını sağlamaya çalıştı. Protestosunu ortaya koymak amacıyla Ekim 1917’de Bolşevik Parti Merkez Komitesi’nden istifa etti. Ama çok geçmeden eski konumuna döndü. Hitabet yeteneğiyle, halkın yeni rejime desteğinin kazanılmasına katkıda bulundu. 1921’de, Petrograd (bugün Petersburg) parti örgütünün başı, Petrograd İşçi ve Asker Delegeleri Sovyeti başkanı ve partinin Politbürosunun daimi üyesi oldu. 1919’da kurulan III. Enternasyonal (Komintern) yürütme komitesinin başkanlığına getirildi. Rus komünistlerinin ağırlıkta bulunduğu Komintern yönetimi, sosyalist politikaları biçimlendiriyor ve üye partilerin etkinliklerinin eşgüdümünü sağlıyordu. Zinovyev, bu görevi sırasında yazdığı ileri sürülen ve 1924’te Londra gazetelerinde yayımlanan bir mektup yüzünden uluslararası düzeyde olumsuz bir ün kazandı. Zinovyev’in İngiliz komünistlerine yıkıcı etkinliklere girişmeleri talimatı verdiği ileri sürülen bu mektubun yayınlanmasının İngiltere’deki ilk İşçi Partisi hükümetinin düşmesine katkıda bulunduğu kabul edilir.

Zinovyev, Ocak 1924’te ölen Lenin’in yerine Troçki’nin geçmesini önlemek için Kamenev ve Stalin’le bir koalisyon oluşturdu. Ama bu üçlünün, iktidar mücadelesindeki güçlü rakibi Troçki’yi yenmesinden sonra Stalin müttefiklerine karşı harekete geçti. Leningrad parti örgütü ve Komintern üzerindeki denetimi de, Troçki’yle 1926’da kurduğu gecikmiş ittifak da Zinovyev’in parti içindeki gücünü korumasına yetmedi. 1926 sonuna doğru Politbüro ve Komintern’den istifaya zorlandı, 1927’de de partiden atıldı. Sonradan partiye yeniden alınmasına karşın asla önceki saygınlığını elde edemedi, 1932 ve 1934’te iki kez daha partiden atıldı. Parti yöneticilerinden Sergey Mironoviç Kirowun Aralık 1934’te öldürülmesi olayında “manevi suç ortaklığı” gerekçesiyle 1939’te tutuklandı ve gizlice yargılandı, 10 yıl hapse mahküm oldu. Ertesi yıl, Büyük Temizlik duruşmalarında yeniden yargılandı. Kirov ve başka Sovyet önderlerini öldürmek amacıyla terörist örgüt kurmak gibi düzmece bir suçlamayla idam edildi. 1988’de Sovyet Yüksek Mahkemesi Zinovyev’le ilgili mahkeme kararını iptal ederek saygınlığını iade etti. Zinovyev’in Türkçede Rusya Komünist Partisi Tarihi (1991) adlı bir kitabı yayımlanmıştır.