Huldrych Zwingli

Huldrych Zwingli, İsviçre Protestan Reform’unun lideri ve başlıca önderidir. 1519 yılında, Zwingli, Zürih, Grossmünster’in rahibi olmuştur. Katolik Kilisesi’nin reform edilmesi ile ilgili vaazlarına burada başlamıştır. Manastır sistemine ve papazların işlevlerine sert eleştirilerde bulunmuştur. Zwingli, Huldryeh, ULRICH ya da HULDREICH olarak da yazılır. (d. 1 Ocak 1484, Wildhaus, Toggenburg, Sankt Gallen  ö. 11 Ekim 1531, Kappel yakınları, İsviçre).

Döneminin din adamları içinde yalnızca onun başlattığı akım bir kilise biçiminde kurumlaşmamıştır. Martin Luther gibi kutsal metinlerin üstünlüğünü ve bağlayıcılığını savunan Zwingli, bu me tinleri öğreti ve ibadete uyarlamada daha katı bir yol izlemiştir.

İlk dönemi:

Köy yöneticiliği yapan bir özgür köylünün oğluydu. Annesi Margaret Meili, Thurgau’daki Fischingen Manastırı başkeşişinin kız kardeşiydi; amcası Bartho lomâus Zwingli ise Wesen’deki katedralin başrahibiydi. Huldrych, Wesen’de başladığı öğrenimini Basel (1494) ve Bern’de (1496) sürdürdü. Bern’deki öğretmeni Heinrich Wölflin’in etkisiyle Eski Yunan-Roma yapıtları ve müzikle ilgilendi. Müzik yeteneğiyle Dominikenlerin ilgisini çekti; onların etkisiyle manastıra girecekken babası ve amcası tarafından engellendi. Bunun üzerine üniversite öğrenimi görmek üzere 1498’de Viyana’ya, 1502’de Basel’e gitti. Yükseköğrenimini 1504’te bu kentte tamamladı.

Türkiye’nin ilk belgeseli Türkiye’nin Kalbi Ankara’nın yönetmeni

 

Öğrenimi sırasında ders vererek geçimini sağladı. Bu arada ilahiyatla ilgilendi ve özellikle Reformcu Thomas Wyttenbach’tan etkilendi. 1506’da Glarus bölge papazlığına atandı. Ayrıca Yunanca ve İbranice öğrenmeye başladı, Kilise Babaları’nın yapıtlarını okudu. Rönesansa büyük ilgi duyuyor, hümanist bilgin Desiderius Erasmus’la yazışıyordu. İsviçre ordusunda rahiplik ettiği sırada paralı askerlik sistemine karşı çıktığı için Glarus’ta barınamaz oldu. 1516’da gittiği Einsiedeln’deki manastırda araştırmalar yaptı. Bundan sonra kutsal metinleri yeni bir anlayışla değerlendirmeye ve yeni inançları doğrultusunda vaazlar vermeye başladı. Eleştirilerinde yolsuzluklara da değinmekle birlikte, geleneksel öğreti ve uygulamalara saldırmaktan kaçındı; yalnızca İncil yorumlarıyla yetindi. 1518’deki endüljans tartışmaları sırasında bu yolsuzluğu ustaca kınamasıyla din adamlarının takdirini kazandı; sonuçta papalıktan bir onur unvanı aldı.

1518’de yoğun tepkilere karşın Zürich’teki Büyük Katedral’de papaz olarak görevlendirildi Günün önemli sorunlarını da işleyerek Yeni Ahit’i yorumlayan vaazlar vermeye başladı. Bu sırada kentte büyük bir veba salgını baş gösterdi (1519). Zwingli de vebaya yakalanmasına karşın görevini inançla sürdürmesini bildi. Kendisi iyileştikten sonra kardeşinin aynı hastalıktan ölmesi (1520), düşünce ve öğretilerinde o güne değin hümanist yaklaşımın ardında gizli kalan ruhani öğelerin derinlik kazanmasına yol açtı. 1520’de “gerçek kutsal metinleri” yaymak için kent yönetiminden izin aldı. Bu doğrultuda verdiği vaazlarla, İsviçre’de Reform hareketinin (1522) öncülerinden biri oldu. Kutsal metinlerin üstünlüğüyle ilgili vaazlarını yerel yöneticilerin engelleme çabalarına karşın Oetenbach’taki manastırda sürdürdü. 1922’de Oetenbach’ta verdiği vaazları bir araya toplayan kitabını yayımladı.

Zürich’te Reform hareketi. 1523 yılı, Zü rich’teki Reform hareketi için bir dönüm noktası oldu. Zwingli ocakta Zürich belediye binasında Konstanz piskopos yardımcısıyla yapacağı tartışmaya hazırlık olarak 67 Artikel’i (67 Madde) kaleme aldı. Tartışma sırasında bölgedeki papazların büyük bölümünü etkilemeyi başardı. Sonuç olarak din adamlarının evlenmemesi kuralı uygulanmaz oldu, dinsel ayinlerde bir reform hareketi başlatıldı, ayrıca Büyük Katedral’de uygulanacak bir reform taslağı hazırlandı.

Taslağın en önemli bölümü, katedral okulunun hem bir ortaöğretim kurumu, hem de Reformcu papazlar yetiştirmeye yönelik bir ilahiyat okulu olarak yeniden düzenlenmesiyle ilgili öneriydi. Kiliselerden tasvirlerin kaldırılması konusunda çıkan ikinci tartışma da Zwingli ile yakın arkadaşı Reformcu Leo Jud’un başarısıyla sonuçlandı. 1524-25’te kiliselerden tasvirler kaldırıldı, org çalınması yasaklandı, dinsel birlikler kapatıldı, Missa töreninin yerini sade bir biçimde düzenlenen Komünyon ayini aldı, vaftiz töreni değiştirildi, kutsal metinleri topluca okuma uygulaması başlatıldı, din adamlığı kurumu yeniden düzenlendi ve yerel dildeki Zürcher Bibel (1529; Zürich Kitabı Mukaddesi) yayımlandı. Zwingli Nisan 1524’te de resmen evlendi.

Reform hareketi kısa zamanda Zürich kentinden Zürich kantonuna ve komşu kantonlara yayıldı. Beş orman kantonu Luzern, Zug, Schwyz, Uri ve Unterwalden, Katolik ilahiyatçı Johann Eck’in de desteğiyle yeni uygulamalara karşı olduklarını bildirdi. Buna karşılık Basel ve Bern gibi önemli merkezler Zwingli’nin yanında yer aldılar. Zwingli, Reformcu arkadaşı Hein rich Bullinger’in de katkısıyla Bern’de katıldığı tartışmada Reform ilkelerinin bu kentte de tanınmasını sağladı (1528). Tartışma da öne sürdüğü başlıca tezler şunlardı:

1)Kilise Tanrı Sözü’nden doğmuştur ve tek önderi İsa Mesih’tir, 2) kilise yasaları kutsal metinlere uygun oldukları ölçüde bağlayıcıdır, 3) insanın kurtuluşu için tek aracı Mesih’tir, 4) kutsal metinlerde, Son Akşam Yemeği’ndeki kutsanmış ekmek ve şarapta Mesih’in gerçek ya da maddi varlığının bulunduğu (töz dönüşümü) öğretisi yer almaz, 5) Missa töreni, İsa’nın kendisini kurban etmesine ve ölümüne karşı girişilen büyük bir hakarettir, 6) kutsal metinlerde, ölülerin yaşayanlar adına aracılık etmesi ya da şefaatçı olması, araf, tasvir ve resim gibi konularla ilişkili öğretiler yer almaz, 7) evlilik herkes için meşrudur.

Bu arada Zürich, iyi ilişkiler içinde bulunduğu Basel ve Bern kantonlarıyla Hıristiyan Kentler Birliği’ni oluşturdu. Birliğin kuruluşu, Basel’i İIsviçre Konfederasyonu’na katan ve bir iman ikrarı içeren antlaşma temelinde gerçekleştirilmişti.

Luther’le ilişkisi. Zwingli, 1525’ten sonra Reform çabalarında yurtiçinden olduğu kadar yurtdışındaki Lutherci çevrelerden de engellemelerle karşılaştı. Zürich’te aşırı bir grup Zwingli’nin reform programının yetersiz olduğunu ilan etti. Anabaptistler adını alan bu gruba göre ondalık vergi sistemi kaldırılmalı, kilisenin devletle ilişkisine son verilmeli, Yeni Ahit’in getirdiği ahlaki inanç ve ilkeler doğrultusunda dinsel dönüşüm yaşamış gerçek müminlerden oluşan katıksız ve seçkin bir kilise kurulmalı, ayrıca çocukların vaftiz edilmesine son verilmeliydi.

Zwingli, Missa konusundaki görüşleri nedeniyle Martin Luther’le anlaşmazlığa düştü. Töz dönüşümü öğretisini her ikisi de yadsıyor, ama Martin Luther Komünyon ayininde kutsanmış ekmek ve şarapla birlikte İsa’nın bedeninin de gerçekten var olduğunu savunuyordu. Zwingli’ye göre ise ekmek ve şarap İsa’yı yalnızca simgeliyordu. Bu görüşlerini 1529’te Latince kaleme aldığı iki incelemeyle savundu. Aynı amaçla 1526’da yazdığı bir kitap da büyük ilgi topladı. Luther ve yandaşları ise bu görüşleri sert bir dille eleştirerek İsviçre’de gerçek bir Protestan Reform hareketi olmadığını ileri sürdüler. İki tarafı uzlaştırmak amacıyla Hessen kontu Philipp (Âlicenap) önderliğinde düzenlenen Marburg Tartışması’na (1529) Luther, Zwingli ve Martin Bucer katıldı. Birçok konuda anlaşma sağlandıysa da, Komünyon ayininde İsa’nın gerçek varlığıyla ilgili temel sorun çözümsüz kaldı ve Zwingliyle Bucer’in uzattığı dostluk elini Luther geri çevirdi.

Reform hareketi içindeki bölünme 1530 Augsburg Meclisi’nde (Dier) su yüzüne çıktı. Protestan gruplar meclise üç ayrı iman ikrarı sundular. Bunlardan biri de Zwingli’ nin Fidei Ratio’suydu. Bu sırada Zwingli, İsviçre’ye karşı düşmanlıklarından yararlanacağı umuduyla Venedik ve Fransa’nın yardımına başvurdu. Bu ülkelerde Protestan görüşleri benimseteceğine de inanıyordu. İman ikrarı konusunda 1531’de Fransa kralı 1. François için kaleme aldığı kitapla, iki taraf arasındaki yanlış anlamaları ortadan kaldırarak kralın İsviçre’deki harekete yakınlık duymasını sağlamayı amaçlıyordu. Ama istediği sonuca ulaşamadı. 1531’de orman kantonlarını istila amacıyla yeni bir saldırı düzenlemesi için birliği boşuna zorladı. Bu arada Bern kantonunun uyguladığı ekonomik ambargo geri tepti ve orman kantonları Zürich’e saldırdı. Zwingli, 11. Kappel Savaşı’nda Zürich ordusunda rahiplik yaptığı sırada öldü. Öldüğü yerde taştan bir anıt bulunmaktadır.

Zwingli’nin başlıca yapıtları;  Opera (1545 vd, 4 cilt; Yapıtlar) ve Werke (182842, 8 cilt; Çalışmalar) adlarıyla yayımlanmıştır. 1904’ten başlayarak Berlin’de yayımlanan Corpus Reformatorum’da da Huldreich Zwinglis sâmiliche Werke (Huldrych Zwingli’nin Toplu Yapıtları) adlı bölüm ona ayrılmıştır

Total
0
Shares
1 comment
  1. Visitor Rating: 4.1666666666667/10
    Bu ismi daha önce duydunuz mu?: 0.5
    Bu isimden etkilendiniz mi?: 4.5
    İçerik sizi tatmin etti mi?: 7.5

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Previous Article

Vladimir Kosma Zworykin

Next Article

Fritz Zwicky

Related Posts