Isaac Luria

Isaac Luria ya da  Yitshak ben Şlomo Luria, Kabala olarak bilinen Yahudi mistisiz­minde Luria okulunun kurucusu. Ünlü üç ilahisinin dışında pek az yazı bırakmış, ama öğretisi öğrencisi Hayyim ben Yasef Vital tarafından yazıya geçirilerek ölümünden sonra yayımlanmıştır (d. 1534, Kudus – ö. 5 Ağustos 1572, Safad (bugün Tsefat, İsrail).

Luria’nın babası Aşkenazi, annesi Sefardi Yahudilerindendi. Mısır’da Yahudi ilahiyatında uzmanlaştı. Genç yaşta mistik öğretiy­le ilgilenerek yedi yıl Nil üzerindeki bir adada inzivada yaşadı. Çalışmalarını Kaba­lacılığın temel yapıtı Sefer ha-Zohar (13. yy sonları-14. yy başları) üzerinde yoğunlaştı­rırken ilk Kabalacılarla da (12 -13. yy)
ilgilendi. Bu arada ayrıca Zohar’ın Sifra ditsenıuta . (Gizlenme Kitabı) adlı bölümü üzerine bir yorum yazdı.

1570 başlarında gittiği Celile’deki Safad’da dönemin en büyük Kabala bilgini Cordove­ro’nun öğrencisi oldu. Bir yandan da çevre­sinde toplanan öğrencilere küçük gruplar halinde kendi Kabala yorumunu anlattı.

Yazmakta güçlük çeken ve ünlü bir yazar olmayan Luria’nın üç ilahisi geniş çevreler­de etkili oldu ve Yahudi kültürünün parçası haline geldi. Üç Sebt günü yemeğinde okunan bu ilahiler, Sefardiler tarafından Sebt günü töreni için benimsendi ve birçok dua kitabında yer aldı. Safad’da kaldığı kısa sürede Luria, Yahudi mistisizmindeki bir­çok yeni öğeye kaynaklık eden çok yönlü bir Kabala sistemi kurdu. Zohar’ın ilk bölümü, “Be-reş hormanuta de-malka” üze­rine yazdığı kısa bir şerh ile Zohar’ın değişik bölümleri üzerine şerhler dışında öğretisine ilişkin kendi yazısıyla metin bı­rakmadı. Safad’da baş gösteren bir salgın hastalık sırasında öldü.

Luria’nın Kabala sistemi, ölümünden sonra öğrencisi Hayyim ben Yasef Vital tarafından yazıya geçirilerek derlendi ve değişik yayımcılar tarafından iki ayrı baskısı yapıldı. Böylece Luria Kabalası, Luria’nın ölümünden sonra bütün Yahudi mistisizmini etkileyen ve Cordovero Kabalasına rakip yeni bir düşünce sistemi hali­ne geldi.

Luria’nın Kabala sistemi, yaratılışa ve bunun ardından dünyanın yozlaşmasına ilişkin bir kuramın yanında, başlangıçtaki uyumun yeniden kurulmasına ilişkin pratik bir yöntem de getirir. Kuram, üç kav­ram üzerine kuruludur:  Tsimtsum (“büzülme” ya da “çekilme”), şevirat ha­kelim (“kapların çatlaması”) ve tikkun
(“kozmik yenileme”). Sonsuz varlık (En Sof) olarak Tanrı, kendi içine doğru çekilerek (büzülerek) yaratılış için yer açar; sonsuzdan gelen bir ışık demeti, yeni açı­lan mekanı doldurur. Daha sonra ilahi ışık, sonlu “kaplar”a dolar; bu kapların ço­ğunun gerilim altındıı çatlamasıyla “kapların çatlaması” felaketi baş gösterir; böyle­likle dünyaya uyumsuzluk ve kötülük gelir. Ardından kötülük dünyasından kurtulma, hem kozmosu, hem de tarihi kurtarma mücadelesi başlar. Kurtuluşun gerçekleştiği tikkun aşamasında, ilahi alem yeniden kurulur; ilahi kıvılcımlar kaynaklarına döner ve sonunda, ilahi ışığın en yüce biçimi olan simgesel “ilk insan” (Adem Kadmon) yeniden oluşturulur. İbadet sırasındaki çeşitli kavvana’lar ve sözcüklerin esrarlı bileşimle­rini içeren mistik niyetler yoluyla, insan bu süreçte önemli rol oynar. Bütün bunlar, başlangıçtaki birliğin yeniden kurulması ve ilahi adın yeniden birleştirilmesi amacına yöneliktir.

Luria’nın Kabala sistemi büyük ölçüde etkili olmuş, 17. yüzyıldaki sahte mesih Sa­betay Sevi hareketinde, 18. yüzyılda da Hasidilikte önemli rol oynamıştır.