İvan Stepanoviç Mazepa, Rus Ukraynası Kazaklarının atamanı. 1700-21 arasındaki Büyük Kuzey Savaşı sırasında Ruslara karşı İsveçlileri desteklemiştir.
Polonya kralı Jan Kazimierz’in sarayında görev yaptı ve Batı Avrupa’da öğrenim gördü. Daha sonra ülkesine dönerek 1663’te, Dinyeper Irmağının batısındaki Ukrayna Kazaklarının atamanı Pyotr Doroşenko’nun hizmetine girdi.
1660’lar ve 1670’ler boyunca rakip atamanlar arasında sürekli saf değiştirerek, Ukrayna’nın denetimi için mücadele eden Osmanlılar, Ruslar, Polonyalılar ve çeşitli Kazak grupları arasındaki uzun savaşta rol oynadı. 1687’de Rus Ukraynası Kazaklarının atamanlığını üstlendi. 1689’da Kırım Tatarlarına karşı savaştı. I. Petro’nun (Büyük) çar olması üzerine onun desteğini sağlayarak Ukrayna’daki konumunu korudu.
Ama Petro Kazaklara yeni görevler yükleyerek ve ordunun Ukrayna’da baskı uygulamasına göz yumarak Mazepa’nın uzaklaşmasına yol açtı. 1700’de Büyük Kuzey Savaşı başlayınca Mazepa İsveç Kralı XII. Karl’la gizli görüşmelere girişti. Ekim 1708’de 5 bin kişilik Kazak kuvvetiyle birlikte, Ukrayna’ya giren Karl’ın ordusunu destekledi. Ama Ukrayna halkını Ruslara karşı ayaklandırmayı başaramadı. Haziran 1709’da Ruslar İsveçlileri Poltava’da ağır bir yenilgiye uğrattı. Mazepa savaşın ardından Karl’la birlikte, Osmanlıların denetimindeki Boğdan’a kaçtı ve orada öldü.
