Luvaleler, Zambia’nın kuzeybatı kesimiyle Angola’nın güneydoğu kesiminde yaşayan ve Bantu dili konuşan halk (LVENALAR ya da LUENALAR)
Tarih, dil, maddi kültür ve din açısından, daha kuzeyde yaşayan ve Zaire ‘nin güneyine kadar yayılan Lundalarla yakın ilişkileri vardır. Kültürel özellikleriyle doğudaki Bandembularla Bakaondelere ve Angola’nın doğusundaki Baçokuelerle Luçazilere benzerler. Luvalelerin Lundalardan farklı bir halk olarak ortaya çıkmaları çok eskiye dayanır. 1940’lardan bu yana iki halk arasında çok sayıda çatışmaya neden olan kabilecilik, İngiliz yönetiminin politikası olarak ortaya çıkmıştır. Bölgede tarıma elverişli alanların sınırlı olması, verimli topraklar üzerindeki çatışmayı şiddetlendiren bir başka etkendir. Her iki halk bu konuda güneydeki Lozilerle de sık sık karşı karşıya gelir.
Köle bulmak amacıyla Angola’dan gelen Umbundu tüccarlar 19. yüzyıl başlarında Zambezi’nin yukarı kesimlerinde Luvalelerle karşılaştılar. Luvaleler komşuları üzerine baskınlar düzenleyerek yakaladıkları kişileri silah ve çeşitli mallar karşılığında Ovimbundulara sattılar. Bu eylemler, İngilizlerin bölgeyi sömürgeleştirdiği 20. yüzyılın başlarına değin sürdü.
Bir Alman denizaltısı tarafından 7 Mayıs 1915’te batırılması ABD’nin I. Dünya Savaşı’na girmesine dolaylı yoldan etkide bulunan İngiliz yolcu gemisi
Luvale şefleri kölecilik döneminde belirgin bir biçimde güçlendiler. Ama Luvaleler arasında yaşlıların özel bir saygı görmesi dışında hiyerarşik bir düzen yoktu. İlk hiyerarşik düzenleme İngilizler tarafından getirildi. Luvaleler kültürlerinin birçok özelliklerini günümüzde de sürdürmektedir. Soy çizgisi anayanlıdır; genellikle çapraz kuzen evliliği yeğlenir. Erkeklerin yetişkinliğe geçiş töreni (mukanda) bütün erkekler için önemli bir deneyimdir. Mukanda sonucunda törene katılanların kabiledeki erkek sorumluluklarını üstlenebilecek duruma geldikleri ve cinsel açıdan olgunlaştıkları onaylanmış olur. İstenmeyen gelişmelerin ortaya çıkması durumunda yapılan çeşitli törenler ve çeşitli sembolik öğelerle şifalı otların birleştirilmesine dayanan tedavi yöntemleri de Luvale kültürünün parçasıdır. Luvale avcılarının benimsediği bazı av törenleri bölgede yaşayan Bandembular, Baçokueler ve öteki gruplarca da paylaşılır.
Balıkçılıklarıyla ünlü olan Luvaleler, her yıl Afrika bakır kuşağındaki (Copperbelt) yerleşim bölgelerine kurutulmuş balık ihraç ederler. Canlı avcılık geleneğine karşın, bölgenin büyük bölümünde av hayvanları çok azalmıştır. Sığır besiciliği yaygındır. Temel gıda ürünleri olarak manyok ve mısır ekilir; yerfıstığı ve yam da önemlidir.
Bazı Luvaleler çalışmak üzere Güney Afrika’ya kadar göç ederler. Ama köylü bir halk olarak tanındıkları için genellikle en düşük işlerde çalıştırılırlar. Çok sayıda Luvale genci 1930’larda Protestan misyonerler tarafından kurulan okullarda eğitim görmüş, sonraki yıllarda bölgenin etkili aydınları ve siyasetçileri olarak ortaya çıkan bu gençler bağımsızlıktan sonra kurulan Zambia hükümetlerinde önemli görevler almışlardır. Luvaleler tarihlerini ve kültürlerini yazıya geçirmek amacıyla son yıllarda birtakım girişimlerde bulunmuşlardır
