Lysippos

Lysippos, Doğalcı bir yaklaşımla ele aldığı ince uzun insan figürleriyle ünlü, II. Philippos’un özellikle de onun oğlu İskender’in (Büyük) hükümdarlıkları döneminde etkinlik gösteren Yunanlı hey­kelci (ü. İÖ– 4. yy. Sikyon Yunanistan).

Gençliğinde çeşitli metalleri işlemeyi öğ­rendi. Heykel sanatına yönelince doğayı ve Polykleitos’un “Doryphoros” (Mızrak Taşı­yan) adlı heykelini inceledi. Polykleitos’un heykellerinde uyguladığı ideal erkek vücu­du oranlarında değişiklikler yaparak başı daha küçük, vücudu da daha ince tuttu. Bu, figürün daha ince uzun görünmesini sağlıyordu.

Romalı yazar Pliniuıs (Yaşlı) Lysippos’un, hepsi de tunç döküm olan l.500’den çok yapıtı bulunduğunu söyler. Bunların hiçbiri günümüze ulaşmamıştır, güvenilir kop­yaları da yoktur. Ama eldeki kopyalardan birkaçının onun yapıtlarından gerçekleşti­rildiğine kesin gözüyle bakan bazı uzmanlar da vardır. Yağ ile kaplı vücudunu yarışma­dan sonra özel bir aletle temizleyen genç bir atleti gösteren “Apoksyomenos” (Vatikan Müzeleri) bu kopyaların en güvenilir olanı­dır. Özgün “Apoksyomenos”un imparator Tiberius döneminde (14-37) Roma’ya götü­rüldüğü ve Agrippa’nın banyosu önüne konulduğu bilinmektedir. Vatikan kopyası ince uzun, zarif yapısı ve küçük başı ile Lysippos’un üslubunu yansıtır. Özellikle saç ve gözlerdeki ayrıntılar büyük bir özenle işlenmiştir.

Lysippos, İskender’in çocukluğundan baş­layarak pek çok büstünü yapmıştır. İsken­der’in ondan başkasına portre yaptırmadığı bilinir. Bu heykeller içinde en önemlisi Louvre Müzesi’ndeki, üstünde Lysippos’a ait olduğunu belirten bir yazıt bulunan büsttür. Gene aynı yerdeki tunç İskender heykeli ile British Museum’daki İskender başı da üslup açısından “Apoksyomenos”a benzer.

Lysippos’un başka önemli yapıtları, pan­kration şampiyonu Pharsaloslu “Agias”, Olimpiyat şampiyonu “Troilas”, Pythia’lı pankration şampiyonu “Koridas”, Taren­tum’daki tunçtan “Zeus”, gene Tarentum’daki oturur durumda tunçtan “Herakles” (önce Roma’ya daha sonra da Konstanti­nopolis Hipodromu’na gönderilmiş. 1022’de de orada eritilmişti) ve Apollon’u dört atlı bir araba üstünde gösteren Rodos’taki “Gü­ney Arabası” heykelleridir.

İS 2. yüzyılda yaşayan gezgin Pausanias’ın, Sikyon ‘daki pazaryerinde gördüğünü yazdı­ğı Lysippos’un tunçtan Zeus” heykeli, Roma imparatoru Caracalla dönemine ait tunç bir sikkenin üstünde de kabartma olarak resmedilmiştir. Heykel üslup açısın­dan “Apoksyomenos” ile benzeşir. Lysip­pos’un Sikyon’daki dev boyutlu ama yor­gun ve melankolik görünüşlü “Herakles” heykelinin, Glykon’un imzasını taşıyan bir kopyası bugün Napoli’de bulunan “Farnese Heraklesi”dir. Glykon’un kopyasından ya­pılmış pek çok kopya günümüze ulaşmıştır. Bunlardan biri de, üstündeki yazıda heykel­ci olarak Lysippos’un adının geçtiği, Floran­sa’daki Pitti Sarayı’nda bulunan kopyadır.