Ma Yuan

Ma Yuan, Manzara res­mine getirdiği lirik ve romantik yorumla kendisinden sonra gelen ressamları büyük ölçüde etkilemiş en önemli Çinli manzara ressamlarından biri (d. 1160/65 – ö. 1225).

Xia Gui ile birlikte Ma-Xia okulunun temelini oluşturmuş­tur. Kompozisyonda genellikle bir köşeye ağırlık vererek izleyenin dikkatinin o noktada toplanmasını sağlamıştır. Üslubunun yaygın biçimde taklit edilmesinden ötürü yapıtlarını bazen izleyicilerinin yaptıkların­dan ayırmak olanaksızdır.

Erken dönemi

Saray ressamları yetiştirmiş bir ailenin çocuğuydu. Kuzey Song fianeda­nı döneminde (960-1127) saray ressamı (daizhao) (y. 1119-25) olan Ma Fen’in soyundan geliyordu. Büyükbabası Ma Xing­zi ve babası Ma Shirong da 12. yüzyılın ortalarında Güney Song hanedanı dönemin­de (1127-1279) sarayda aynı görevde bulun­dular. Meslek yaşamına İmparator  Xiao Zong’un yanında başlayan Ma Yuan, İmpa­rator Guang Zong’un döneminde saray ressamı oldu, İmparator Ning Zong döne­minde de Çin’in en büyük payesi olan Altın Kemer’le ödüllendirildi. Oğlu Ma Lin, Ma ailesinin son ressam üyesiydi; o da yardımcı ressam (zhihou) olarak görev yaptı.

Manzara resminde usta olan Ma Yuan’ın, az da olsa bazı çiçek resimleri ve figürlü kompozisyonlar yaptığı bilinir. Bugün Tai­pei’deki Ulusal Saray Müzesi’nde bulunan bir grup küçük ve zarif çiçek resminin onun elinden çıktığı ileri sürülür. Bunlar, kare albüm yapraklarında boş bir zemin üstüne atılmış bahar dalı resimleridi. Bir tanesi imzalıdır, iki tanesinde de imparatoriçe Yang Meizi’nin birer beyti yer alır. Ayrıca Kyoto’daki Tenryu-ci’de (Tenryu Tapınağı) iki, Tokyo Ulusal Müzesi’nde de bir tane Zen (Çince Chan) ustalarına ııit basit man­zara resmi bulunmaktadır. imzasız olan üçüncü resimde Yang Meizi’nin el yazısı olduğu kabul edilen yazılar vardır. Her üç resimdeki ortak teknik özellikler, uzmanla­rın bunları Ma Yuan’ın yapıtı saymasına yol açmıştır.

Manzara resmi

Ma Yuan’ın dehasını man­zara resminde gösterdiği bilinir. Birçok büyük boyutlu manzara resmi yapmış, ama bunların hiçbiri günümüze ulaşmamıştır. Bir Çinli yazar, onun yaptığı uzun duvar ruloları üstünde yüksek ve dik dağlar, kıvrılarak akan dereler, ağaçlar arasından görülen çağlayanlar olduğunu belirtir; çam ağaçlarının sanki demir tellerden yapılmış gibi dik ve güçlü olduğunu söyler. İmzasız olmasına karşın “Kayalık Kıyılardaki Ağaç­lara Yağan Yağmur” (Seikado Vakfı, Tokyo) bu tür duvar rulolarının en tıpık örneği sayılır.

Geç dönem yapıtları ve etkileri

13. yüzyılm sonlarına doğru Ma Yuan’ın üslubunda bır değişme başladı. Görülen yeni öğeler, Hangzhou’da sürgündeki saray çevresinin nostaljik ve bir bakıma yapmacıklı havasını yansıtıyordu. Ma Yuan ‘ın olduğu sanılan bazı duvar rulolarıyla küçük boyutlu albüm ve yelpaze resimlerinde dağlar kompozisyo­nun bir köşesine istiflenmiş, gerilerdeki dağlarla ön plandaki kayalıklar arasında sisi ya da suyu çağrıştıran geniş bir boş alan bırakılmış, bazen bu boş alanın içine man­zarayı seyreden bir bilge figürü yerleştiril­miştir. Ma Yuan’ın resimlerinin birçoğu romantik gece görünümleridir. Üzerinde Yang Meizi’nin el yazısıyla imparator Ning Zong’un uzun bir şiirinin yer aldığı “Fener Işığında Şölen” (Ulusal Saray Müzesi, Tai­pei), imzasız olmasına karşın Ma Yuan’ın bu türdeki en etkileyici resimlerinden biri sayılır.

Ma Yuan’ın bu tür resimleri, Song kültü­ründeki yozlaşmayı işaret edercesine, şiirsel bir melankoliyle yüklüdür. Bu duyguların resimsel ifadesi ise çoğu kez oldukça gele­nekseldir. Ma Yuan’ın bir köşeye istiflen­miş imgeleri, boş bir mekan içinde yükselen çam ağacı silueti, düşünceli bilge figürü ve canlı fırça tekniği kolaylıkla taklit edilebile­cek öğelerdi. Uslubu, geç Song dönemi ressamları arasında çok popülerdi ve izleyi­cileri tarafından sık sık taklit edilmişti. “İlkbahar Başı” ve “Bir Erik Ağacı Altında iki Bilge ile Hizmetkar” (Boston Güzel Sanatlar Müzesi), “Çam Ağacı Gölgesinde­ki Dereden Geyiği Seyrederken” (Dean Perry Koleksiyonu, Cleveland) ve Ning Zong’un dizelerinin yer aldığı “İlkbaharda Bir Dağ Yolunda” (Ulusal Saray Müzesı, Taipei) imzalı albüm yaprağı, onun bu döneme ait resimleridir.

Gerçekleştirdiği küçük bir el ruloları gru­bu da Ma Yuan’ın yaratıcı gücünün bir başka yönünü yansıtır. Bunlardan, özgün olduğu sanılan “Shangshan’ın Dört Bilgesi” (Cincinnati Sanat Müzesi, Ohio) oldukça hasar görmüş ve kötü onarılmış olmasına karşın çok etkileyicidir. Manzaranın canlılı­ğı ve azgın sel suları ile figürlerin olağanüstü zarifliği ve ayrıntı işçiliği arasındaki drama­tik karşıtlık yapıtın büyük bir ustanın elin­den çıktığını kanıtlamaktadır. Resim imza­lıdır ve üstünde mülkiyet belirten 40 kadar damga vardır. Bu damgalardan bjri de Yuan hanedanının Dört Ustası’ndan biri olan Ni Zan’a (1301-74) aittir. Bugün Pekin İmparatorluk Müzesi’nde bulunan imzalı bir duvar rulosu da, kabaca boyanmış olmakla birlikte son derece etkileyicidir ve Ma Yuan’ın son dönem yapıtlarından biri olabilir. 1279’da Güney Sung hanedanının yıkılmasından sonra, Ma Yuan’la oğlu Ma Lin’in ve Xia Gui’nin romantik manzara üslubu, Ming hanedanı döneminde (1368- 1644) Zhe okulunun büyük ve bezemesel nitelikli resimler yapan ressamları tara­fından yeniden canlandırıldı. Ma-Xia üslu­bu Çin’den çok Japonya’da tutuldu ve ünlü mürekkep ressamlarından Şubun (15.yy başları) ve Sesşu ile Muromaçi döneminde­ki (1338-1573) Kano okulunun ilk ustaları­nı etkiledi.

ÖNEMLİ YAPITLARI. “Çam Ağacı Altın­da Bir Bilge” (Ulusal Saray Müzesi, Taipei), “Şafak­ta Karlı Dağlar” (Ulusal Saray Müzesi, Taipei), “Mehtapta Düşünen Bilgin” (Hakone Müzesi, Kana­gava, Japonya), “Fırtınalı Gölde Yalnız Balıkçı” (Ulusal Müze, Tokyo), “Ay Işığında Lavta Çalar­ken” (Ulusal Saray Müzesi, Taipei), “Karda Kulübe Yanında Dağlar ve Yüksek Çam Ağaçları” (Ulusal Saray Müzcsi, Taipci), “Sarkan Erik Ağacının Altın­daki Suda Ordekler” (Huihuaguan, Pekin), “Xiao Sihua Ağacın Altında Ch’in Çalarken” (Boston Güzel Sanatlar Müzesi)