Mantar

Mantar, Akdeniz bölgesine özgü herdem­yeşil bir ağaç olan mantar meşesinin (Qu­ercus suber) gövde ve dallarını örten dış kabuk.

Mantar düzgün biçimi olmayan, mumla kaplı ve ince çeperli hücrelerden oluşur. Huş ağacı ile öbür bazı ağaçlarda da bu tip hücrelerden yapılmış mantar kat­manına rastlanır, ama ticari bakımdan yal­nızca mantar meşesinin kabuğu değerlidir. Mantar meşesi Portekiz’de, İspanya’da, Fransa ve İtalya’nın güney kesimlerı ile Kuzey Afrika’da bolca yetişir. Yaklaşık 18 m’ye kadar boylanan ağacın geniş, yuvar­lak bir tacı, çobanpüskülü yaprağını andı­ran parlak yeşil yaprakları vardır.

Mantar, kabuğun yeni dış katmanından elde edilir. Aslında kalın ve kaba yapılı olan dış kabuk soyuldukça alttaki iç kabuk tarafından yeniden oluşturulur ve giderek düzgünleşir. Dış kabuk, iç kabuk gibi canlı değıldir ve başlıca işlevi onu Akdeniz yaz­larının sıcak havasından ve kurak rüzgar­larından korumaktır. İç kabuğun sürekli olarak kendini yenileyebilen bir doku üretmesi, dış kabuğun, yani mantarın uzun yıllar boyunca defalarca soyulabilmesine olanak sağlar. Bu doku, dış kabuk soyul­duktan sonra, sağlıklı ağaçlarda dışa doğru hızla çoğalarak yeterli sayıda mantar hüc­resi oluşturur. Bir örnek hücrelerden yapıl­mış 2,5-5 cm kalınlığında yeni bir mantar katmanının oluşması için 3-10 yıl arasında bir zaman gereklidir. Oluşan yeni katman­lar soyularak ticari mantar levhaları elde edilir

Mantar su geçirmez, esnek bölmeler içe­ren havayla dolu hücrelerden oluşur. Bu da mantarı hava ve sıvıları sızdırmayan etkin bir yalıtım malzemesi haline dönüş­türür. Hava ceplerinin iç örgüsü nedeniyle mantar aynı zamanda doğal maddelerin en hafiflerinden biridir. Özel plastikler ve başka yapay malzemeler mantarın birçok eski yaygın kullanımına son verdirmişse de mantar hala şişe tıpası yapımında gele­neksel önemini korumaktadır.

Mantar meşesi ortalama 150 yıl kadar yaşar, Yaşamının ilk 20 yılında mantar ürerimi yok denecek kadar azdır. Kabuk, ağaç 25 yaşına geldiğinde soyulmaya baş­lanır; bu ilk ürün kalın, kaba ve bozuk ya­pılıdır, ticari değeri de çok düşüktür. Bir­kaç yıl sonra ikinci soyma işlemiyle elde edilen ürün daha iyi kaliteli ve sağlamdır. Aralıklı olarak yapılan soyma işlemi sonu­cu ağaç onyıllarca mantar üretmeyi sürdü­rür. Soyma işlemi hala elle yapılmaktadır. Bunun için önce kabuğun yüzeyinde yarık­lar açılarak dış katman bir manivela yardı­mıyla gevşetilıp iç kabuktan ayrılır ve so­yulur. İç kabuğun yaralanmamasına özen gösterilir. Soyulan mantar tabakası kaynar suya batırılarak ya da sıcak buhara tutula­rak bileşimindeki çözünebilen tanik asit­ten kurtarılır ve esnekliği artırılır. Daha sonra kaba yapılı odunsu yüzeyi elle sıyrı­lıp kazınarak düzeltilir ve satışa sunulur.