Maori Savaşları

Maori Savaşları, Yeni Zelanda’da Maori­ler ile İngiliz koloniciler arasında çıkan savaşlar (1860-72). Maorilerin topraklarının büyük bölümünü kaybetmesi ve toplumsal bir çöküntüye uğramasıyla sonuçlanmıştır.

İngiltere’nin 1840’ta Yeni Zelanda’nın denetimini resmen ele geçirmesinden sonra, özellikle Kuzey Adasında İngiliz göçmenlerin giderek çoğalması ve yönetimlerini ku­rumsallaştırmaları, Maoriler arasında kaygı uyandırmaya başladı. 1845te bazı Maori kabileleri, Adalar Körfezine ve kuzeydeki öteki bölgelere saldırılar düzenledi. Bu yüzden çıkan çatışmalar, bazen I. Maori Savaşı olarak anılır. Maoriler 1847’de Vali Sir George Grey komutasındaki birlikler karşısında yenilgiye uğradı ve 1860’a değin başka çarpışma olmadı.

Kuzey Adasının büyük bölümü 1860’a değin Maorilerin elindeydi. Ama 1850’lerde göçmen sayısının hızla artması büyük bir toprak talebi doğurmuştu. Maorilerin çoğu ise topraklarını hükümete satmamakta ka­rarlıydı. 1859’da Taranaki bölgesinden Te Teira’nın, kabilesinin onayını almaksızın, Waitara Irmağı bölgesini koloni yönetimine satması, I. Taranaki Savaşı’nı (1860-61) başlattı.

İngilizler, siperler kazarak pa denen müs­tahkem Maori köylerini kuşatmaya başladı. Ama Puketakauere Pa’sına yönelik saldırı sırasında (Haziran 1860), Maoriler beklen­medik bir karşı saldırıya geçince ağır bir yenilgiye uğradılar. Ardından, ekimde Orongomai’de, kasımda Mahoetahi’de Mao­rileri yenmeyi başardılar. Savaş, Mart 1861 ‘in sonunda Te Arei Pa’sının teslim olmasıyla sona erdi. İngiliz mülkiyetindeki Tataraimaka topraklan Maorilerin elinde kaldı.

Vali Grey’in, Maorileri Tataraimaka top­raklarından çıkarması üzerine II. Taranaki Savaşı başladı (Nisan 1863). Bu sırada Temmuz 1863’te de, İngilizlerin Maori Kral Hareketi‘ne bağlı kabilelerin merkezi olan Waikato Irmağı bölgesine saldırmasıy­la Waikato Savaşı çıktı. Bu kez Maoriler, İngiliz kuşatmasına karşı çete savaşına giriş­tiler. Gambotlar ve gönüllü milislerin desteğiyle İngiliz birlikleri, Ekim 1863’te Mere­mere’de, kasımda Rangiriri’de Maorileri yenilgiye uğrattı. Nisan 1864 başlarında Orakau Pa’sının düşmesiyle Waikato Savaşı sona erdi.

İngilizlerin the fire in the fem (çalılıktaki yangın), Maorilerin te riri pakeha (beyaz adamın öfkesi) olarak andığı son savaş 1864-72 arasında gerçekleşti. Kuzey Adası­nın tümüne yayılan son çarpışmalarda, Hau­hau savaşçıları öne çıktı.

İngiliz hükümeti 1864’te savaşları sona erdirmeye çalıştıysa da, daha çok toprak elde etmek isteyen koloni yönetimi buna yanaşmadı. Temmuz 1865’te Vali Grey, Taranaki’nin güneyindeki Weroroa köyünü ele geçirdi. Bu arada 1864’ten sonra bazı Maori kabileleri İngilizleri desteklemeye başladı. 1868-72 arasında, çete önderlerin­den Te Kooti’nin kurduğu yeni bir savaşçı kült olan Ringatu, Hauhau’nun yanında çarpışmalara katıldı.

1872’de, her iki tarafın da gücünün tüken­mesiyle savaş sona erdi. Kuzey Adasının ortabatı kesimindeki Maori Kral Ülkesi İngilizlere kapalı kaldıysa da, Maori toprak­larının büyük bölümüne el kondu ve Maori toplumu bir daha toparlanamayacak piçim­de bozguna uğradı. Bundan sonra İngiliz yerleşimi hızlandı.