Maoriler

Maoriler, Yeni Zelanda’nın Polinezya kö­kenli yerli halkı. Kendi sözlü geleneklerine göre, IS y. 1150’de başlayan göçlerle Yeni Zelanda’ya gelmişlerdir.

Genellikle Tahi­ti olduğu düşünülen efsanevi Hawaiki’ den gelen “büyük donanma”nın 14. yüzyıl­da buraya ulaşmasıyla, bu göç dalgasının son bulduğuna inanılır. Arkeolojik bulgu­lar, ülkede yerleşimin en azından 800’de, hatta büyük olasılıkla daha önce başladığını göstermekteyse de, bu geleneksel tarih, toplumsal örgütlenmeyi önemli ölçüde etki­lemiştir. Bir Maori kabilesinin (iwi) bütün üyelerinin, ana, baba ya da her ikisi tarafın­dan tek bir ataya dayandığı kabul edilir, kabile üyeleri ortak geleneksel şeflere (ari­ki) bağlı olurdu. Günlük yaşam içinde en çok önem taşıyan toplumsal gruplar hapu (alt-kabile) ve geniş aileydi (whaanau).

Çoğunlukla içten evlenmenin geçerli olduğu hapu, toprağın mülkiyetini elinde tutan temel gruptu.

Yakın geçmişte Maoriler avcılık, toplayıcı­lık ve tarııma dayalı ekonomiden, sanayileş­miş Yeni Zelanda toplumuna tam katılıma doğru bir geçiş yaşamıştır. 20. yüzyılın ikinci yarısındaki istatistiklere göre, Yeni Zelanda nüfusunun yüzde 9’u Maoridir ve bunların yüzde 80’den çoğu kentlerde yaşamaktadır. Maorilerle Avrupalılar ara­sında evlilikler de, özellikle gençler arasın­da giderek artmaktadır. Öte yandan Maori­lerin çoğu, hala düşük ücretli ve niteliksiz işlerde çalışmaktadır. Bunda eğitim yeter­sizliğinin rolü düşünülerek 1961’de Maori Eğitim Vakfı kurulmuştur. Kurumun bir ölçüde etkili olmasına karşın, Maori çocuk­larının eğitimde gösterdiği haşan henüz öbür Yeni Zelandalılann düzeyinde değildir. Bu yüzden pek az Maori yüksek statü sağlayan mesleklerde çalışabilmektedir.

Maoriler, hem belli ölçüde varlığını sürdü­ren ayrımcılığa karşı mücadele etmek, hem de kendi kültürel kimliklerini korumak durumunda kalmıştır. İki toplum arasındaki evlenmeler sonucu, günümüzde pek çok Maorinin soyunda Avrupalılar vardır. Hatta Maori kimliğine en sıkı sarılanlar arasında, Avrupalı akrabası olanların önemli bir yer tuttuğu söylenebilir.

Yakın tarihte, Maoriler arasında iki önem­li siyasal hareket gelişti. 19. yüzyılda, güçlü kabilelerin birleşmesiyle doğan Maori Kral Hareketi‘nin amacı, hükümetin toprak politikasına karşı Maori varlığını koruyabil­mekti. Ama Maori Savaşları‘ndan sonra hareket dağıldı. 19. yüzyıl sonları ile 20. yüzyıl başlarındaki Genç Maori Partisi ise, Maorilerin Batılılaşmasını ve egemen pake­ha (beyaz) kültürünün bir parçası olmasını amaçlıyordu. Partinin önderleri, Batı kültü­rü içinde yetişmiş Maorilerdi. Bunlar sonra­dan çeşitli devlet görevleri, hatta “sir” unvanı aldılar. Konumlarının da yardımıyla, özellikle sağlık ve eğitim alanlarında bazı hizmetler götürmeyi başarmalarına karşın, Maori toplumundan fazla destek toplayama­dılar.

Maoriler

 

Atalara duyulan saygı, aile toprağı üzerin­de hak sahibi olmak ve ataların köyünde taangata whenua, yani aynı toprağın insanı sayılmak, Maori geleneğinde önemli yer tutar. Bu yüzden Maoriler toprak sorunu konusunda her zaman çok duyarlı olmuştur.

19. yüzyıldaki baskıların ve savaşların da etkisiyle, toprak yasalarında herhangi bir değişiklik yapma girişimi tepkiyle karşılan­maktadır. Eskiden, “Maori toprağı” olarak tanımlanan yerler yalnızca sahipleri tarafın­dan ve özel bir mahkemenin onayıyla satılabiliyordu. Sonradan çıkarılan yasalar­la, Maorilerin atalarından kalan toprakları satmaları kolaylaştırıldı. Oysa Maoriler için toprak, sonraki kuşaklar adına emanet ola­rak korunan bir şeydir ve mülkiyet kişisel bir tasarruf hakkını değil, atalardan kalan emaneti daha iyi biçimde koruyup değerlen­dirme olanağını ifade eder.

Maori gelenek ve görenekleri günümüzde de canlılığını korumaktadır. Maoriler bütün toplantılarda kendi dillerinde hitabet yete­neklerini sergiler, oyunlu şarkılar söyler, birbirlerini burun buruna sürtünerek (hon­gi), bazen de törensel bir meydan okumayla selamlarlar. Yemekler önceden ısıtılmış taş­ların üstüne konan toprak fırınlarda (haan­gi) pişirilir. Geleneksel oymacılık sanatı, köylerde tören ve toplantı merkezi olarak kullanılan yapılarda yaşatılmaktadır.

Maoriler 19. yüzyıl ortalarından beri Yeni Zelanda Parlamentosu’nda yer almaktadır. Parlamentodaki toplam 95 sandalyeden dördü Maorilere ayrılmıştır. Maori soyun­dan geldiğini bildiren bütün seçmenler, Maori temsilcilerin seçimi için oy kullanabi­lir. Ama ya Maori seçmeni ya da Maori olmayan (genel) seçmen olarak kütüğe kaydolrriak durumundadırlar

Total
0
Shares
Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Previous Article

Maori Savaşları

Next Article

Mapa insanı

Related Posts