Martı, Charadriiformes takımının Laridae familyasının Larinae altfamilyasını oluşturan 45 deniz kuşu türünün ortak adı.
Sumrularla birlikte Laridae familyasını oluşturan martılar, Kuzey Yarıküre’de üreyen en yaygın deniz kuşlarıdır. Türlerin çoğu deniz kıyılarında ürer. İç bölgelerde yuva yapan türler de kışın genellikle kıyılara göç eder.
Erişkin martıların çoğu boz ya da beyaz renklidir. Başlarında türe göre değişen lekeler bulunabilir. Kışın tüyleri benekli ya da kırçıl olmasına karşın üreme mevsiminde başlan tümüyle beyaz, siyah, boz ya da kahverengidir. Gagaları güçlü ve kıvrık uçludur. Bazı türlerin gagasında renkli bir benek vardır. Kanat desenlerinin yanı sıra bacak ve gaga renklerine bakılarak tür ayrımı yapılabilir.
Martılar kumsallarda dolaşan böcek, yumuşakça ve kabuklularla; yeni sürülmüş tarlalarda buldukları solucan ve küçük omurgasızlarla; gemilerden atılan ya da kıyılardaki çöplerle ve avladıkları balıklarla beslenirler. İri martılardan bazıları tür ayrımı gözetmeksizin kuş yumurtaları ve yavrularını da yerler.
Bayağı martı (Larus argentatus) Palearktik bölgedeki en yaygın martı türüdür. Kanatları ve sırtı boz, öbür bölümleri beyaz, gagası sarıdır. Bacakları bazı alttürlerinde sarı, bazılarında pembedir. Uzunluğu 56 cm’ye ulaşan bayağı martı Türkiye’de de en yaygın martı türüdür. İç ve Doğu Anadolu bölgelerindeki göllerde ve deniz kıyılarında ürer.
Karabaş martı (L. ridibundus) 36 cm uzunluğundadır. Yaz aylarında koyu kahverengi olan başı kışın beyazlaşır. Türkiye’de bütün kıyı bölgelerinde ve iç bölgelerdeki göllerde ürer.
İnce gagalı martı (L. genei) 40 cm uzunluğundadır. Akdeniz çevresi ve Asya’nın batı kesimlerinde yaşayan bu türün sayısı çok azalmıştır. Türkiye’de İç Anadolu’daki birkaç sulak alanda ürer. Göç sırasında ve kışın kıyı bölgelerinde de az sayıda görülür.
Küçük martının (L. minutus) uzunluğu 28 cm’dir. Başı yazın siyahtır. Türkiye’de yazın az sayıda ürer. Daha çok göç sırasında ve kışın deniz kıyılarında görülür. En küçük martı türüdür.
Kara sırtlı martı (L. fuscus) 53 cm uztınluğundadır. Bayağı martıya çok benzerse de kanatlarının üstü ve sırtının siyah olmasıyla ondan ayrılır. Türkiye’de göç sırasında, deniz kıyılarında görülür.
Kuzey Amerika’da yaşayan Bonapart martısının (L. philadelphia) başı ve gagası siyah, gövdesinin üst bölümü boz, bacakları pembemsi ya da kırmızımsıdır. Bu tür ağaçlarda yuva yapar ve göletler üstünde uçarak böcek avlar. Kışın deniz kıyılarına inerek balıkla da beslenir.
Kuzey Amerika’da yaşayan California martısı (L. californicus) iç kesimlerde ürer ve Büyük Okyanus kıyılarında kışlar. Bu kuş, ABD’de Salt Lake kenti yöresine yerleşen ilk Mormonların ekinlerini Mormon çekirgesi adı verilen çayır çekirgelerinden kurtarmakla ünlenmiş ve Utah eyaletinin simgesi olınuştur. Gene bir Yenidünya türü olan ve Kuzey Amerika’nın iç kesimlerindeki bataklıklarda büyük koloniler halinde üreyen Franklin martısı (L. pipixcan), Güney Amerika’nın Büyük Okyanus kıyılarında kışlar.
Kuzey denizlerinde yaşayan L. hyperboreus türünün tüyleri soluk boz renkte olan sırtı ve kanatları dışında beyaz, bacakları pembemsi, kırmızı bir benek bulunan gagası sandır. Kış aylarında bazen Hawaii’ye ve Akdeniz kıyılarına kadar iner.
Kanat açıklığı 1,6 metre olan büyük kara sırtlı martı, (L. marinus), en iri martı türüdür. Kutuplara yakın bölgelerde yaşar. Ama, Labrodor ile Japonya arasındaki bölgelerde görülmez. Antarktika dahil olmak üzere Güney Yarıküre’de yaygın olarak görülen L. dominicanus’un sırtı siyahtır.
Başı siyah, gagası ve bacakları kırmızı olan gülen martı (L. atricilla) sık sık, gülme sesine benzer, uzun süreli ötüşüyle tanınır. Maine’den Güney Amerika’nın kuzeyine kadar uzanan bölgede üreyen bu tür Brezilya’nın güneyinde, genellikle iç kesimlerdeki tatlı su kıyılarında kışlar. Gülen martı üreme mevsimini hem Antiller bölgesinde, hem de Atlas Okyanusunun kuzeyinde geçiren tek martı türüdür.
Afrika’da yaşayan leşle beslenen en büyük leylek türü
Pasifik martısı (L. pacificus) Avustralya’ nın güneyinde ve Tasmanya’da ürer. L. delawarensis, Kuzey Amerika’nın iç kesimlerindeki göllerde yaygın olarak görülür ve beslenmek üzere sık sık, yeni sürülmüş tarlalarda sürüler halinde toplanır. Hint Okyanusunun batısında yaşayan isli martının (L. hemprichi) başı koyu kahverengi, gövdesinin üst bölümü grimsi kahverengidir.
Ross martısı (L. rosea), Sibirya’nın kuzeyinde üreyen ve Kuzey Buz Denizi üzerinde uzun mesafeleri uçarak geçen, pembemsi beyaz renkte, güzel bir kuştur, Sabine martısı (L. sabini) Kuzey Kutup Bölgesi’nde yaygındır. Çatal kuyruklu bu tür yağmurcun gibi koşarak, didikleyerek yemlenme davranışı gösterir. Galapagos Adalarında yaşayan Creagrus furcatus ise kuyruğu derin biçimde çatallı olan tek martı türüdür.
Okyanus martısı (Rissa tridactyla) Atlas Okyanusunun her iki yanındaki sarp kayalıklı kıyılarda koloniler oluşturur. Bering Denizi ve yakınlarında görülen R. brevirostris bu türün yakın akrabasıdır. Okyanus martısından farklı olarak ayakları ve gagası kırmızıdır