Mezat, diğer adıyla müzayede, açık artırma olarak bilinir ve taşınır ya da taşınmaz malların en yüksek meblağı teklif eden kişiye satılmasını içerir. Geleneksel müzayede, alıcıların birbirini izleyen artırma önerilerinin müzayede yöneticisi tarafından kabul edilecek en yüksek bedele ulaşması sürecidir
Ürünlerin satışına ilişkin aracılık faaliyetleri, ihale, mezat, açık artırma, müzayede kavramları benzer anlamlı olmasına rağmen farklı çağrışımlar yapan kelimeler olarak karşımıza çıkmaktadır. Çalışmada kavramların benzerlik ve farklılıklarına ilişkin temel özelliklerine değinilmiştir
Mezat, Müzayede ve Açık Artırma Tanımları
Ancak açık artırmanın aksine Hollanda tipi müzayede olarak bilinen yöntemde kıymet yüksek fiyattan satışa sunulur, müşterilerden biri almayı kabul edene kadar fiyat düşürülür. Fiyat çok düşerse satıştan vazgeçilebilir. Müzayede başlamadan önce müşterilerin satılacak kıymetleri görmesine izin verilir.
Mezatta aracılık faaliyetine ek olarak mezat firması, sahibi olduğu ürünleri kar elde etmek amacıyla müzayede yöntemiyle satabilir. Bu durumda mezatçı aracı değil satıcının kendisi konumundadır. Aracılık faaliyetinde mezattaki gibi açık artırmaya ya da azaltmaya gerek yoktur. Sabit fiyatlı ürünün satılması, pazarlanması ya da tanıtımının yapılması aracılık faaliyeti kapsamındadır.
Müzayede kavramı; ‘zengin, hırslı, pahalı, gösterişli’ sıfatları ile özdeşleştirilmiştir. Mücevherat, antika ve sanat eseri satışlarında sıkça kullanılan bir kavramdır.
Mezat kavramı; müzayedenin aksine ‘ucuza satma, yok pahasına satma’ olarak
akıllara gelmektedir. Balık, tahıl, sebze, meyve, çiçek, ikinci el eşya, antika eşya
satışlarında sıkça mezattan söz edilmektedir.
Açık arttırma kavramı; fiyat belirleme, haciz, ipotek gibi kelimelerle özdeşleşmiştir.
Emlak, mücevherat satışı gibi konularda karşımıza çıkmaktadır.
İhale kavramı; tadilat-inşaat, bono-tahvil satışı, hizmet satışı gibi kelimelerle
anılmaktadır. Birincil olarak kamusal işlerle ikincil olarak özel sektör işleriyle
bağdaştırılmıştır
Türkiye’de Mezat Faaliyetleri
Ülkemizde mezat faaliyetleri genel olarak İstanbul’da Galata, Kapalı Çarşı, Balat, Fener bölgelerinde az bir kesim tarafından yapılmaktadır. Satılan ürünler incelendiğinden antika eserler, posta pulları, tedavülden kaldırılmış eski paralar, kartpostallar, eski oyuncaklar, kitaplar, ‘geleneksel, kültürel veya sanatsal değeri olan kaybolmaya yüz tutmuş meslek ürünleri’ mezat faaliyetlerinin genelini oluşturmaktadır. Mezatçılardan bazıları faaliyetlerine müzayede salonlarında devam etmeyi seçerken, ülkemizde de satışlarını web sitelerine taşıyan mezatçılar bulunmaktadır.
Posta pullarının mezata konu olması Osmanlı’da Haçik Efendi’nin antika pul satışlarının maliyeye ek kaynak oluşturacağını önermesine kadar eskiye gitmektedir. (Kış, 2015)Ülkemizde yapılmış mezata konu olabilecek eserleri yurtdışı müzayedelerde atılırken
de görebiliriz. Bonhams Müzayedelerinde satışa sunulmuş İznik Çini’lerini buna örnek gösterebiliriz.
Teknolojinin bu denli gelişmiş olduğu bir dönemde İstanbul balık hallerinde NFT ile mezat yapılmasının kolaylaştırıcı bir etkiye sahip olabileceği belirtilmiştir. Sadece balık halinde değil sebze, meyve, çiçek, antika eşya vb. pek çok üründe teknoloji mezatla birleştirilerek hızlandırıcı ve kolaylaştırıcı bir etmen olarak kullanılabilir.
Ülkemizde gerçekleştirilen müzayedelere örnek olarak Antik A.Ş.’nin 121. Müzayedesine ilişkin gazete sayfası şekilde gösterilmiştir. Son Osmanlı Halifesi Abdülmecit Efendi’nin, Sultan Mahmut Ve Çocuk adlı eseri 65 milyona satılmıştır.
Mezat, müzayede, açık artırma, ihale kavramları kelime anlamı olarak birbirine çok yakın hemen hemen eş anlamlıdır. Kullanıldıkları yerlere ve kulak aşinalıklarına göre farklı çağrışımlar yapmaktadırlar. Mezat ve teknoloji bir araya getirilerek NFT gibi sistemlerle daha hızlı, daha kolay satışlar yapılmasını sağlayabilir. Mezat her türlü ürünün satışında kullanılabilir. Balık halinden, antikalara kadar pek çok farklı ürüne konu edilebilir.
Mezatta eksperlik faaliyeti kapsamında balık, çiçek, sebze, emtia, antika eşya gibi ürünlere miktarı, kalitesi gibi özellikleri dikkate alınarak paha biçilmesi mümkün görünmektedir. Ancak sanat eserleri için bunu söylemek oldukça zordur. Eşi benzeri olmayan sanat eserleri oldukça sıra dışı fiyatlara satılabilmektedir. Eşsiz eserlerin satışında fiyat belirleyicisi alıcısatıcı ve eserlerin hayran kitlesi etkin olmaktadır.
