Muhammed Reşid Rıza

Muhammed Reşid Rıza, İslam geleneğini modernizmle bağdaştırmaya çalışan Suriyeli din bilgini ve Arap milliyetçisi(d. 28 Ekim 1865, Trablusşam, Suriye 6. 23 Ağustos 1935, Kahire, Mısır).

Trablusşam’da başladığı öğrenimini Hüseyin el-Cisr’in kurduğu el-Vataniye el-İslamiye Okulu’nda sürdürdü. Gençlik yıllarında Vehhabiliğe yakınlık duydu, Muhammed Abduh ve Cemaleddin Afgani gibi İslam reformcuları ile milliyetçi düşünürlerin etkisinde kaldı. Abduh’un yaşamöyküsünü kaleme alarak düşüncelerinin yayılmasında ve savunulmasında büyük rol oynadı. 1897’de Kahire’ye gitti, 1898’de el-Menar gazetesini kurdu, yaşamı boyunca yayın yönetmenliğini sürdürdü. Osmanlı Devleti’nde II. Meşrutiyet’in ilan edilmesinden (1908) sonra I. Dünya Savaşı’na değin Suriye’de Adem-i Merkeziyet Partisi’nde çalıştı. 1912’de din görevlilerini eğitmek amacıyla Darü’d-Da ve ve’l-İrşad adlı bir okul kurdu. 1919’da Suriye Kongresi’ne başkanlık etti, 1921’de Suriye-Filistin delegesi olarak Cenevre’ye gitti. 1925-26 Suriye Ayaklanması sırasında Kahire’de kurulan siyasal komitede yer aldı. 1926 Mekke, 1931 Şam İslam konferanslarına katıldı.

Reşid Rıza’ya göre Müslüman ülkelerin geri kalmışlığı İslamın gerçek ilkelerinden uzaklaşılmasından kaynaklanıyordu. Bu ilkeler .Kuran ve sünnet ile sahabelerin yaşamında bulunabilirdi. Toplumun maddi temellerini güçlendirme çabası da İslamın özünde bulunuyordu.

Reşid Rıza bilimsel ve teknolojik ilerleme alanında Arapların Batı’yı örnek alması gerektiğini savundu. Yöneticilerin siyasal konularda da din adamlarının yetkisine saygı göstermelerini ve hükümet politikalarının oluşturulmasında onlara danışmalarını istedi. Böylece geleneksel İslam uygulamalarını çağdaş toplumsal normlarla bağdaştırmaya çalıştı. Geleneksel İslam düzeninde hiçbir zaman kurumsallaşamayan şüra ilkesini çağdaş parlamenter sistemle eşanlamlı yorumladı. Başka önemli konularda da İslam ilkelerinin çağdaş yaşamın gereklerine uydurulmasını savundu. Örneğin Batı kapitalizminin yayılmasıyla başarılı biçimde savaşabilmek için Müslümanların faiz politikasını bile kabul etmek zorunda olduğu görüşündeydi. İslam dünyasının siyasal ve kültürel benliğini kazanabilmesi için birliği zorunlu sayan Reşid Rıza bu amaçla gerçek bir halifelik kurumunun oluşturulması gerektiğini savundu. Ona göre halife, İslam toplumunu çağdaş toplumun gereklerine uyarlama konusunda hükümetlere yol gösterebilirdi.

Reşid Rıza’nın başlıca yapıtları arasında Muhaveratü’i-Muslih ve’-Mukallid (1906), el-Vehhabivyun ve-Hicaz (1925), Yusrü’l İslam ve Usulü’t-Teşrii’Lamm (1928), Tarihü’L Ustadü”l-İmam eş-Şeyh Muhammed Abduh (1931), es-Sünne ve’ş-Şia (ös 1947, 2 cilt), el-Vahyü’-Muhammedi (ös 1947) sayılabilir.