Riba

Riba, İslam öncesinde ve İslamın ilk yıllarında Arap toplumunda uygulanan katlamalı faiz işlemi.

Kuran, şiddetle yasakladığı ve ağır cezalar öngördüğü ribayı “ez’af-ı muzaaf’ (kat kat olmuş, katlanmış) biçiminde nitelerken, Cahiliye döneminden beri uygulanagelen faiz işlemine değinir. Cahiliye ribası, borcu ödemeyi belli bir süre ertelemeye karşılık ödünç verilen anaparanın kat kat artmasına neden olan fahiş faiz olarak tanımlanabilir. Bu nedenle Kuran’ın yasakladığı riba uygulaması günümüzde daha çok murabaha ya da tefecilik sözcükleriyle karşılanabilir.

İslamın yayılma dönemlerinde faiz işlemlerinin çeşitlenmesi, fıkıhçıları ribayı yeniden tanımlama zorunluluğuyla karşı karşıya getürdi. Sonradan ortaya atılan hadislere göre aynı cinsten malların değişimindeki bütün fazlalıklar riba (riba-i fadl) sayılıyordu. Fıkıh bilginleri, gerçek ribaya yol açabileceği kaygısıyla, söz konusu hadisleri de dikkate alarak “karşılıksız bütün fazlalıklar ribadır’ ve “riba kuşkusu taşıyan her işlem ribadır” gibi genel kurallar koyma yoluna gittiler. Böylece ribayı, malı malla değiştirirken sözleşmenin taraflarından biri lehine şart koşulan ve karşılığı bulunmayan şer’i anlamdaki fazlalık biçiminde tanımladılar. Bu tanıma göre iyi kalitede buğday ile kalitesiz buğdayın ya da tohumluk buğday ile ekmeklik buğdayın değişiminde ödenecek fazlalık riba ve haram sayılıyordu. Bütün ticari ilişkileri açmaza sokan bu tanımlama, ticari işlemlerin yürütülebilmesi için hileli çözümler (hile-i şer’iye) geliştirilmesine yol açtı.

İslamda, Kuran ve sünnetin belli bir hükme bağlamadığı fıkıh sorunlarında genel ilkelerden ussal yöntemlerle çıkarımda bulunma

 

Fıkıhçıların içtihatla belirledikleri, Kuran’ın yasakladığı riba dışındaki faiz işlemlerine ilişkin yargılar ilk kez 19. yüzyıl sonlarına doğru sorgulanmaya başladı. Çağdaş İslam bilginlerinin büyük bölümü geleneksel yargıları sürdürürken, bazıları ekonomik koşulların bir gereği olan ve riba ölçülerine ulaşmayan faiz işlemlerini amaçları;’nitelikleri ve sonuçları açısından değerlendirerek yeni yargılara yöneldiler. Riba kapsamına girmeyen faiz işlemlerini yasaklama dışında tutan bu yeni yaklaşıma göre riba ile faiz arasında çok temel ayrımlar vardır.

Total
0
Shares
Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Previous Article

Tevfik Rıza

Next Article

Francisco Ribalta

Related Posts