Ribat-ı Şerif

Ribat-ı Şerif, İran’ın kuzeyinde, Meşhed ile Serahs kentleri arasında Büyük Selçuklu ribatı. Yapılış tarihinin 1114/15 olduğu sanılmaktadır. Sağır duvarları ve köşe kuleleriyle kale görünümünde kütlesel bir yapıdır. Planı bir dikdörtgen biçimindedir ve her ikisinin de ortası avlulu iki bölümden oluşur. Yapıya dar kenarlarından birinin ortasındaki yanları ileriye taşan kulelerle güçlendirilmiş bir kapıdan girilir. Bu kapının arkasında yer alan eyvan, enine dikdörtgen biçimli birinci avluya açılır. Karşıya gelen ikinci bir eyvan da ikinci bölüme ulaşan geçidin ağzını oluşturur. Sağ ve sol yandaki öbür iki eyvanın eklenmesiyle bu bölüm Büyük Selçuklu mimarlığındaki avlusu dört eyvanlı yapı şemasına uyar. Avlunun üç yanı revaklı, ikinci bölüme geçit veren eyvanın bulunduğu dördüncü yanı revaksızdır.

İkinci bölüm kare planlı avlusu, bunun dört kenarını dolanan revakları, her kenarın ortasında birer taneden dört eyvanı ile tam simetrik düzendedir. Eyvanların arkasında kubbeli birer mekân yer alır. Girişin karşısındaki ana eyvan kemerinin çevresi kesme tuğladan geçmeli geometrik örgeler ve küfi yazı kuşağıyla çok zengin biçimde bezenmiştir. Buradaki bir yazıtta, yapının 1153’te ayaklanan Oğuzlarca. yıkıldıktan sonra ertesi yıl yeniden yapıldığı belirtilmiştir. Bugün ana eyvan kemeri dışında büyük bölümü yıkık olmakla birlikte, zamanında Ribat-ı Şerifin Büyük Selçukluların en görkemli mimarlık yapıtlarından biri olduğu anlaşılmaktadır.

Sultan İsa Medresesi olarak da bilinen, Mardin’de yer alan tarihi Artuklu medresesi