Zatülcenp, göğüs zarının iltihaplanmasından ilerigelen bir hastalıktır. Satlıcan da denir. Vaktinde anlaşılıp tedavi edilmezse tehlikeli sonuçlara varabilir.
Zatülcenp
Her iki akciğerin üzeri, göğüs kafesinin iç kısmı akciğer zarı, ya da göğüs zarı (plevra) adı verilen bir zarla örtülüdür. Bu zar esnek, saydamdır, kâğıt inceliğindedir. Soluk alıp verme sırasında akciğerler genişleyip daralırken göğüs zarının kayganlığı solunumun rahatlığını sağlar. Akciğerlerle göğüs kafesi arasında kalan boşluğa göğüs boşluğu adı verilir. Bu boşluk sağ ve sol akciğerler kısmında kapalı bir torba gibidir; içinde hava yoktur. Zatülcenp (plörezi) işte bu zarın iltihaplanmasıdır.
Çeşitli mikropların ya kan, ya da lenf yolu ile göğüs zarına varması, ya da komşu organlardaki iltihapların doğrudan doğruya bu zara bulaşması zatülcenpe yol açar. Böylece, iltihaba uğrayan zar normal özelliğini kaybeder, iltihap ürünlerinin birikmesi zarı kalınlaştırır, esneklik kaybolur, ağrı derin acı verecek şekilde şiddetlenir.
Zatülcenp, biri sulu, biri kuru olmak üzere iki şekil gösterir. Sulu zatülcenpte akciğerle göğüs boşluğu arasında özel bir sıvı toplanır. Zatülcenpin sebebi %90 verem mikrobudur. Ayrıca romatizma, frengi, kanser, kalp yetmezliği, zatürree, akciğer apsesi, siroz urları, nefrit, nefroz gibi böbrek hastalıkları da göğüs boşluğunda su toplanmasına yol açabilir. Saydığımız hastalıklar dışında çeşitli kazalarda da göğüs zarı iltihaplanabilir. Meselâ delici, batıcı, kesici aletlerle, mermilerle olan yaralanmalarda, kaburga kemikleri kırılıp bu boşlukta kan toplanabileceği gibi mikropların araya karışmasiyle ağır iltihaplanmalar da olabilir.
Zatülcenp’e Neden Olan Hastalıklar
Plevra iltihaplanmasına neden olabilecek hastalıklar oldukça fazladır. Plöritis sebepleri şunlardır:
– Grip gibi bir akut virüs enfeksiyonu
– Zatürre
– Otoimmün hastalıkları, eklem iltihabı, otoimmün hepatit ve deri veremi
– Verem ve diğer enfeksiyonlar
– Akciğer arterlerinizde bir pıhtı (akciğer embolizmi)
– Göğsünüzü aldığınız bir darbe veya kalp ameliyatı sonrasında da meydana gelebilir.
Zatülcenp Tedavisi
Tedavi zatülcenp sebebine göre yapılır. Örneğin plöritis sebebi ciğerlerin bakteriyel enfeksiyonuysa (zatürre), enfeksiyon bir antibiyotikle kontrol edilebilir. Fakat plöritise neden olan şey virüse bağlı bir enfeksiyonsa, antibiyotikler etkili olmayabilir. Birçok virüs enfeksiyonu tedavi edilmeden iyileşir.
Sebep çoğunlukla verem mikrobu olduğuna göre zatülcenpte, tedavi genel olarak, verem tedavisinin aynıdır. Hastalık başka bir sebebe dayanıyorsa tedavi ona göre uygulanır. Zatülcenpte istirahate, iyi beslenmeye bilhassa dikkat etmelidir. Hastalık geçtikten sonra da daima tedbiri elden bırakmamalı, hasta kontrol altında bulundurulmalıdır.
Verem mikrobundan ileri gelen zatülcenplerde, verem basiline etkili özel ilâçlardan streptomisin, P.A.S., izonikotinik asidi ve benzerleri kullanılır. Yan ağrısına, ateşe, soluk darlığına karşı çeşitli ilâçlar verilir. Hastalık geçinceye kadar yatak istirahati şarttır. Nekahet de uzun sürmelidir. Bir verem intanı geçirildiği asla unutulmamalı, 3-5 yıl zaman zaman hastanın kontrolü yapılmalıdır. Hastaya yiyecek olarak, bol vitaminli, yüksek kalorili, proteince zengin, kolay sindirilir besinler verilir.
Reçetesiz satılan steroid olmayan iltihap önleyici ilaçlar, plöritisin belirtilerini azaltmaya yardımcı olabilir. Kodein kullanmak öksürük ve ağrıyı kontrol etmede yardımcı olabilir. Eğer sıvı birikmesi fazlaysa sıvının göğsünüze sokulan bir tüple birkaç güne yayılan bir sürede alınması için hastaneye yatmanız gerekebilir. Hastalık tamamen iyileşene kadar yatak istirahati şarttır. iyileşme gerçekleştiğinde hastalar fazla yorulmamalıdır
