Zhang Zai

Zhang Zai, Çinli bir filozof, denemeci, politikacı, yazar ve kozmolog. Yeni Konfüçyüsçülüğe metafizik ve epistemolojik bir temel kazandırmıştır (d.1020, Chang’an – ö. 1077, Çin).

Bir yargıcın oğluydu. Budacılık ve Taoculuk konusunda eğitim gördü, ama daha çok Konfüçyüs Klasikleri’nden etkilendi. En önemli çalışması olan Zhengmeng’da (Yeni Başlayanlar İçin Doğru Disiplin) evrenin, çok çeşitli yönleri bulunan bir birlik varoluşun da sonsuz bir bütünleşme ve parçalanma olduğunu savundu. Qi’yi (madde) Büyük Sonulluk ya da sonul gerçeklik olarak kabul etti. Qi’nin Yang (eril) öğelerin etkisindeyken yüzüp yükseldiğini ve tözünü yaydığını, Yin (dişi) öğelerin etkisinde ise batıp alçaldığını ve böylece yoğunlaşarak somut şeyleri oluşturduğunu belirtti.

Zhang’a göre etik alanda temel erdem ren’dir. (insanlık, sevgi) ama bu çeşitli görünümlerinde, yani insanlar arasındaki çeşitli ilişkilerde, ana babaya ya da ağabeye saygı gibi çeşitli biçimler alır. Evrenin bütün öbür görünümleri gibi insan da eskiden qi’ydi. İnsanın dünyadaki bütün şeylerle bir olan özgün bir doğası vardır. Ama fiziksel doğası, qi’sinin içinde yayıldığı fiziksel biçimden türer. İnsan toplumun ve evrenin bir parçası olarak görevini yapmaya çalışmakla kendini ahlaki olarak yetiştirir. İnsan ömrünü uzatmaya çalışmaz. Üstün insan “yaşamın hiçbir şey kazandırmadığını, ölümün de hiçbir kayba yol açmadığını” kavrar. Zhang sonraki en seçkin Yeni Konfüçyüsçü filozoflardan bazılarını etkilemiş, Cheng Hao (1032-85) ve Cheng Yi (1033-1107) adlı kardeşler onun öğrencileri olmuştur. Geliştirdiği zihin kuramını, büyük filozof Zhu Xi (1130-1200) benimsedi. Felsefesinin Wang Fuzhi (1619-92) tarafından geliştirilmiş sistemli biçimi günümüzde Çin düşüncesinin en önemli başarılarından biri sayılır