Zhang Zhidong

Zhang Zhidong, Qing hanedanlığının sonlarında yaşayan, döneminin en etkili reformcuları arasında yer alan Çinli yönetici (d. 2 Eylül 1837, Xineyi, Guizhou – ö. 4 Ekim 1909, Çin).

Guizhou yönetim bölgesinde devlet görevleri üstlenmiş aydın bir ailenin oğluydu. Ama Çin gelenekleri gereğince atalarının 15. yüzyılda yerleştiği Bo Hai (bugün Hebei) yönetim bölgesindeki Nanpi’nin yerlisi sayılıyordu. Daha öğrenciliğinde yaşıtları arasında sivrildi. Birinci kademe memurluk sınavlarını 13 yaşında geçti. Zamanında zorunlu olan bütün sınavları da 26 yaşında verdi. Edebi yeteneği sayesinde kazandığı ünle mesleğinde yükseldi.

Memurluk yaşamında 1862’den 1882’ye değin araştırmacılık ve eğitim yöneticiliği yaptı. 1882-1907 arasında gitgide ulusal bir önder konumuna yükseldi. Dul imparatoriçe Cixi’ye siyasal bakımdan destek oldu, imparatoriçe de Zhang’ın yükselmesine yardım etti. 1882’de Shanxi valiliğine atanan Zhang 1884’te Guangxi ve Guangdong genel valisi oldu. 1889’da Hunan ve Hubei’ye atandı, 18 yıl bu görevde kaldı. Bu süre boyunca üç geçici görevle Nanjing ve Pekin’de bulundu. 1907’de saraya çağrılarak başkâtiplik ve başdanışmanlık görevine getirildi.

Zhang Çin’in yeniden gelişme yoluna girmesiyle de yakından ilgilendi. Afyon Savaşı’ndan 1911 Devrimi’ne uzanan yaşamı, Çin’in Batı’nın ve Japonya’nın eşi görülmemiş baskısı altına girdiği bir döneme rastlıyordu. Zhang’ın ve öteki devlet görevlilerinin karşısındaki en çetin sorun Çin’in nasıl ayakta kalacağı ve çağdaş dünyaya nasıl ayak uyduracağıydı. Zhang çözüm arayışları sırasında geleneksel Çin sistemine inancını korumakla birlikte, Batı’da geliştirilmiş olan bilgilerin edinilmesi gerektiğini savunuyordu. Batı’yı kavrayış biçimi “değiştikçe programlarının vurgusu da değişti, ama tutumu temelde hep aynı kaldı.

Çin’de dinsel taoculuğun kurucusu

 

Çin’in savunması için zorunlu saydığından ilk demir-çelik işletmelerini kurdurdu. Metalurji konusundaki bilgisizliği nedeniyle, hangi cevherin çıkarılabileceğine bakmaksızın İngiltere’ye bir komple demir ergitme tesisi sipariş etti. Kömür yataklarından da uzakta kurdurduğu için tesis 1894’te üretime başladıktan sonra büyük zarara uğradı. Zhang bu yüzden alay konusu oldu, siyasal yaşamı da tehlikeye düştü.

Hunan ve Hubei’ye atandığında Hankou dan Pekin yakınlarına uzanan bir demiryolu döşenmesi önerisinde bulundu. Saray öneriyi onayladı ve Zhang’ı yolun yapımıyla görevlendirdi. Hat uzun bir gecikmeden sonra 1906’da tamamlandı. Zhang, aynı dönemde sorumluluğu altındaki bölgede de sanayileşmeyi başlattı. Kurdurduğu tesisler arasında bir darphane, tabakhaneler, kiremit ve ipek fabrikaları, kâğıt, pamuk ve yünlü dokuma imalathaneleri sayılabilir. Geçici görevle Nanjing’de bulunduğu sırada da Alman eğitmenlerin yardımıyla yeni bir ordunun eğitilmesini sağladı.

1895’te Çin Japonya’yla girdiği savaşta yenilgiye uğradı. Önceki reformların etkili olmadığının ortaya çıkması üzerine Zhang eğitim üzerinde durmaya başladı. Çin’in daha iyi eğitilmiş devlet görevlilerine gereksinimi olduğu inancıyla kaleme aldığı ve 1898’de yayımlanan ünlü yapıtı Oyanxue pian’de (Öğrenmeye Çağrı) Konfüçyüsçülüğe inancını yinelemekle birlikte, Batı biliminin öğrenilmesi için gerekli gördüğü önlemleri de ayrıntılarıyla sıralıyordu. Bunlar arasında Çinli öğrencilerin ülke dışında öğrenime gönderilmesi, bir okul sisteminin kurulması, Batı dillerinden ve Japoncadan kitaplar çevrilmesi ile yabancı gazetelerden bilgi edinilmesi de vardı. Bu çerçevede Hubei’de okullar, gazeteler ve çeviri büroları kurdu, ülke dışına öğrenci gönderdi. 1908’de Hubei yönetim bölgesi Japonya’da 475, Batı ülkelerindeyse 103 öğrenci okutuyordu.

Zhang 1904’te ülke çapında eğitim sistemini düzenlemekle görevlendirildi. Onun hazırladığı sekiz ciltlik, uzun ve eğitimin bütün yönlerini kapsayan yönetmelikler altı ay sonra onaylandı. Bu yönetmeliklerle düzenlenen konular arasında temel ilkeler, yönetim, müfredat programı, yurtdışı öğrenim, meslek eğitimi ve çocuk bahçeleriyle araştırma akademilerinin yapıları vardı. Memurluk sınavlarının kaldırılması için yaptığı sayısız başvurunun sonunda 1909’te bu sınavlar kaldırıldı. Büyük ölçüde Zhang’ın ısrarlı çabalarının sonucu olarak 1904-09 arası Çin’de okul sayısı 73 kat, öğrenci sayısı da 225 kat arttı.

Zhang meslek yaşamı boyunca büyük siyasal değişimler arasında neredeyse dokunulmazlık kazanmıştı. Siyasal sağ görüsünün geçirdiği en ciddi sınav 1900 deki Boxer Ayaklanması oldu. Yabancı ülkelere savaş ilan eden imparatorluk fermanına uymamaya, öteki valilerle görüştükten sonra karar verdi. Çünkü ona göre bu ferman tahtın gerçek iradesini yansıtmıyordu. Zhang ve öteki devlet görevlileri bu gerekçeyle yabancı ülkelerin konsoloslarıyla anlaşmalar yaptılar ve kendi bölgelerinde barışı korudular. Boxer Ayaklanması’nın sona ermesinden sonra, bu hareketlerinden ötürü dul imparatoriçenin onayını ve övgüsünü kazandılar.

Zhang uzun süre görevde kalmasına karşın kişisel servet edinmemiş, geçim sıkıntısı çekmiş, hatta genel valiliği sırasında eşyalarını rehine vermek zorunda kalmıştır. Ölümünden sonra Wenxiang (Bilgili ve Başarılı) unvanıyla ermişler arasına girmiştir.

Total
0
Shares
1 comment
  1. Visitor Rating: 2.9/10
    Bu ismi daha önce duydunuz mu?: 1
    Eserlerini okudunuz mu?: 0.5
    Eserlerini beğendiniz mi?: 1.5
    Bu isimden etkilendiniz mi?: 4
    İçerik sizi tatmin etti mi?: 7.5

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Previous Article

Zhang Zai

Next Article

Zhang Ziping

Related Posts