Zencefil

Zencefil, zencefilgiller familyasından çok yıllık, yaklaşık 1 m yüksekliğinde, kamışı andıran bir otsu bitki. Anayurdunun Güneydoğu Asya olduğu sanılan bitkinin keskin kokulu ve yakıcı lezzetli köksapları (rizom) baharat, koku verici ve ilaç olarak kullanılır. Zencefil Çin’de ve Hindistan’da çok eski çağlardan beri biliniyordu; İS 1. yüzyılda tüccarlar tarafından Akdeniz bölgesine, Güney Amerika’nın fethinden sonra da İspanyollarca Batı Hint Adaları ve Meksika’ya götürülmüştür.

Başlıca kurutulup toz edilerek ekmeklere, soslara, şekerlemelere, köri gibi baharat karışımlarına ve turşulara katılan zencefilden zencefil birası denen özel bir bira yapımında da yararlanılır. Körpe köksapları pişirilerek yenir. Ayrıca yatıştırıcı ve gaz söktürücü ilaç olarak da kullanılır. Tarçın kokulu yapraklar taşır. Her biri 15-30 cm uzunluğundaki bu sivri uçlu mızraksı yapraklar gövdeyi saran kılıflardan çıkar. Sık, kozalaksı başaklar oluşturan küçük, sarımsı yeşil ya da mor çiçekleri yeşil braktelerle sarılıdır.

Zencefil köksaplarından çoğaltılır. Gelişimini tamamlayan bitkilerin toprakaltı organları hasat edildikten sonra yıkanır ve güneşte kurutulur; kuru köksaplar koyu sarı ile açık kahverengi arasında değişen, biçimsiz parçalar halindedir. Bunlar kabuğuyla ya da tümüyle soyulup dilimlenerek satışa sunulur. Zencefil başlıca bileşeni zingiberen olan uçucu bir yağ (yüzde 2 oranında) ve zingeron adı verilen acı bir madde içerir. Bu uçucu yağ gıda ve parfüm sanayisinde kullanılır.