John Lyly, İngiliz komedisinin gelişiminde önemli rol oynamış, İngiliz dilinde kalıcı etki bırakmış, ilk düzyazı ustası, yazar ( d. 1554 ? , kent – ö. Kasım 1606, Londra, İngiltere).
1578’de Euphues, or the Anatomy of Wit (Euphues ya da Nüktenin Anatomisi) adlı yapıtıyla ün kazandı. Bunu, 1580’de Euphues and His England (Euphues ve İngilteresi) izledi. Yapay ve aşırı incelikli bir üslubu belirtmek için kullanılan euphuism terimi, Lyly’nin bu yapıtlarından kaynaklanır.
İncelikli bir dille yazılmış mektuplardan oluşan Euphues, bir aşk entrikasını konu alır; yapıtta yer yer din, aşk ve mektup üslubu gibi konulara da değinilir. Lyly bu yapıtında, bir öykü anlatmak ya da psikolojik bir inceleme yapmaktan çok, okuru eğitmeyi amaçlar. Bir Rönesans romanı olarak nitelendirilebilecek yapıt, İngiliz düzyazı üslubuna yeni bir biçim anlayışı getirmiştir.
Lyly 1580’den sonra roman yazmayı bırakarak tiyatroya yöneldi. İlk oyunları Campaspe ve Sapho and Phao Blackfriars Tiyatrosu’nda, Paul’un Çocukları ve Kilise Çocukları adlı çocuk topluluklarının oyuncularından oluştuğu sanılan Oxford Çocukları tarafından sahnelendi. The Woman in the Moon (Aydaki Kadın) dışında bütün öteki oyunları ise, tek başına ya da Kilise Çocukları’yla birlikte, Kraliçe Elizabeth’in en sevdiği topluluklardan Paul’un Çocukları tarafından sergilendi.
Royal Academy’nin kurucusu ve ilk başkanı olan, Sir ünvanlı 18. yüzyıl İngiliz ressamı
Lyly’nin oyunlarını yazdığı tarihler kesin olarak bilinmemekle birlikte, uzmanlar şu tarihler üzerinde birleşir: Campaspe (1583), Sapho and Phao (1583), Gallathea (1584), Endimion (1586-87), Love’s Metamorphosis (1589; Aşkın Değişimi), Midas (1589), Mother Bombie (1589-90; Bombie Ana) ve The Woman in the Moon (1594-95). Bunların sonuncusu dışında tümü düzyazıdır.
En güzel oyunu sayılan Endimion, aşırı incelikli anlatımına karşın bazı eleştirmenlerce bir başyapıt olarak nitelendirilir. Lyly’nin komedileri Elizabeth dönemi tiyatrosunda, özellikle de düzyazı diyalog üslubunda büyük bir ilerlemeyi temsil eder. Lyly’nin ayrıca, Marprelate Anlaşmazlığı’ndaki piskoposları savunmak amacıyla yazdığı Pappe with a Hatchet(1589; Baltalı Pappe) adlı bir risalesi vardır.
Thomas Kyd, Robert Greene, Christopher Marlowe ve Shakespeare gibi yazarların ortaya çıkmasıyla gözden düşen Lyly, Kraliçe Elizabeth’ten de umduğu para yardımını bulamayarak yoksulluk içinde öldü.
